SOSYAL-KÜLTÜR
Mısır’da Memlüklü ve Osmanlı Sikkelerinin Tarihinin Özeti
Osmanlı Devleti Mısır’a hâkim olduktan sonra Memlüklü sikkelerini hemen iptal etmemiştir. Çünkü bu dönemde Mısır’da yaşayan nüfus birkaç milyon idi. Dolayısıyla Osmanlıların bu milyonlar altın ve gümüş sikkeyi hemen bastırmaları mümkün değildi
Dr. Halit İmam
Hicri 648(1250)-923(1517) yılları arasında Mısır, Şam ve Hicaz bölgelerinde Memlüklüler hüküm sürmekteydi. Abbasi halifesi Memlüklülerin hâkimiyeti altında bulunmaktaydı. Abbasi halifesinin devlet yönetiminde etkisi yoktu. Fakat basılan sikkeler üzerinde hem Abbasi halifesinin hem de Memlüklü sultanının isimleri bulunmaktaydı. Ayrıca bütün İslam hükümdarları kendi sikkelerini bastırmak için Kahire’deki Abbasi halifesinden imzalı muvafakat-name almak zorundaydı. Bu çalışmada bu sikkeler hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
Mısır’ın Memlüklü Sikkeleri
I. Baybars’ın hüküm sürdüğü dönemde hem altın dinarı hem de gümüş dirhemi bastırılmıştı. Bu dirhem üzerindeki metin şöyledir: “Baybars Kasım Emirü’l-Müminin”. Bu ifadeden I. Baybars ile Abbasi halifesinin (el-Mustansırbillah) müttefik oldukları ve sikkenin Abbasi halifesinin sembolü olduğu anlaşılmaktadır. Bu dirhemin üzerinde iki özelik bulunmaktadır. Birincisi, sikkenin üzerindeki tarih Abbasi hilafetinin tekrar kurulduğunu (H.659/M.1259) gösterir. İkincisi ise sikkenin üzerindeki aslan sembolüdür. Bu durum Baybars’ın aslan figürünü kendi sembolü olarak kullandığını göstermektedir. Bu dirhem Kahire’deki İslam müzesinde mevcuttur. (Res:1)
(Res:1) Sultan I. Baybars’ın gümüş dirhemi üzerindeki ifade: “Baybars Kasım Emirül-Müminin”
Bahri Memlüklü Sultanı en-Nasır Mehmet b. Kalavun “ördek” H.743/M.1342 yılında
En-Nasır Mehmet b. Kalavun üç kez tahtaya geçmiştir. Üçüncü gelişinde dinarı gümüşten, dirhemi bakırdan bastırmıştır. Nasır’ın bastırdığı dirhemin üzerinde hem yazı hem de sembol yer almaktadır. Dirhemin üzerindeki yazıda şu bilgiler yer alır: “Sultanın adı, darphanenin yeri, tarih ve Sultan için dua”. Bu duada yer alan ifade şu şekildedir: “İzzun Limevlana es-Sultan en-Nasır Mehmet b. Kalavun azza Nesrehu “Nasır Mehmet b. Kalavun zaferi aziz olsun.” İkinci ise altı yapraklı çiçek şeklinde Nasır sembolü olarak değerlendirilmektedir. (Res:2)
(Res:2) Sultan en-Nasır Mehmet b. Kalavun’un Altı Yapraklı Çiçek Sembollü Bakır Kuruşu “Fulus”
Memlüklü Çerkez Sultanı el-Eşref Barsbay Döneminde H.841/m.1437 Yılında
Onun dinarı altından ve dirhemi gümüşten bastırılmıştır. Kıbrıs’ın fethinden sonra bastırılan dinar ve dirhem oldukça iyi bir madenden yapılmıştır. O zamanlarda Sultan Eşref Barsbay’ın dinarı ve dirhemi önem kazanmıştır. Çünkü Sultan Eşref Kansu Gavari döneminde -H.907/M.1501’den H.923/M.1517’ye kadar- Sultan Eşref Barsbay’ın dinarı ve dirheminin Memlüklülerin ekonomik hayatında kullanımı devam etmiştir. Ayrıca Osmanlı Halifesi Sultan Yavuz Selim Han döneminden Kanuni Sultan Süleyman Han dönemine kadar Osmanlı’nın Mısır ekonomisinde bu dinar ve dirhem önemini korumuştur. Memlüklü Sultanı Eşref Barsbay Kıbrıs adasını fethettikten sonra kendi sikkelerinin iki yüzüne şu metni bastırmıştı: “ Allah’tan başka ilah yoktur. Muhammed son elçidir. Sultan ve Kral Ebu en-Nasır Eşref Barsbay’ın zaferi aziz olsun. Kahire ”. (Res:3).
(Res:3) Sultan Ebu en-Nasır Eşref Barsbay’ın Kıbrıs’ın fethi sebebiyle bastırdığı altın dinar
Mısır’ın Osmanlı Sikkeleri
I. Osmanlı Döneminde Mısır’ın Sikkeleri
Osmanlı Devleti Mısır’a hâkim olduktan sonra Memlüklü sikkelerini hemen iptal etmemiştir. Çünkü bu dönemde Mısır’da yaşayan nüfus birkaç milyon idi. Dolayısıyla Osmanlıların bu milyonlar altın ve gümüş sikkeyi hemen bastırmaları mümkün değildi. Bu sebeple Osmanlılar Mısır ekonomisinde kullanılan Memlüklü sikkelerini kullanmaya devam ettiler. Osmanlı Sultanı III. Selim döneminde Mısır ekonomisinde nefis madenden yapılmış uluslararası sikkeler de kullanılmıştır. Daha önce H.928/M.1521 yılında Kanuni Sultan Süleyman, Memlüklü sikkelerini iptal edip toplatmıştır. Onun yerine de yeni Osmanlı sikkelerini bastırmıştır. (Res:4)
(Res:4) Kanuni Sultan Süleyman Zerrul Mahbub “Altın para” Mısır Dinarı
II. Osmanlı Döneminde Mısır’ın Sikkeleri
Arnavutluklu Batıni Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Sikkeleri “M.1805-1848”
Osmanlı’nın Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın sikkeleri iki tarz idi. Birincisi M.1805-1840 yılları arasında kendisinin bastırdığı sikkelerdir. Bu sikkelerin bir yüzünde Kavalalı Mehmet Ali’nin portresi diğer yüzünde ise top ve çiçekleri yer alır Kavalalı Mehmet Ali Paşa bu sikkelerden zamanla Osmanlı sembollerini ve Osmanlı Sultanın adını silmiştir. İkincisi ise Londra Barış Antlaşması’nın getirdiği yeni şartlardan dolayı M.1840-1848 yılları arasında Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Osmanlı sikke tarzını yeniden canlandırdığı sikkelerdir. Mehmet Ali Paşa, Osmanlı Devleti ile karşı Biladüş-Şam’da savaşmıştı. M.1831 yılında Mehmet Ali Paşa Filistin’i almıştı. M.1832’de Akkâ ve Halep şehirlerini işgal etmişti. M.1833 yılında Mehmet Ali Paşa Kütahya antlaşmasını imzalamıştı. Kütahya anlaşmasından sonra Mehmet Ali Paşa Suriye’de altın ve gümüş madenlerinin kazı faaliyetlerini durdurmuştur. Çünkü Avrupa ülkeleri Suriye'de altın ve gümüş arayışına itiraz ediyorlardı. (Res:5, 6)
(Res:5) Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın I. Bakır Sikkesinin Alevi Tarzı “M.1805-1840”
(Res:6) Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın II. Bakır Sikkesinin Osmanlı Tarzı
Henüz yorum yapılmamış.