Senegal'deki Siyasi Kriz: Daha Yakından Bakmak

Muohammadou Alamine Cisse

Senegal; çok sağlam din ve kardeşlik kökenlerine sahip olması sayesinde  askeri darbelere hiç tanık olmayan ülkeler arasında yer almaktadır. Sömürgecilik faaliyetlerinin sona ermesinden beri, çoğu Afrika ülkesinden farklı olarak Senegal; istikrarın, güvenliğin ve barışın sembolü diyebileceğimiz bir ülke konumundaydı. Yakın bir zamana kadar da böyle kalmayı başarabildi. Fakat son günlerde ortaya çıkan kriz Senegal’in bu görüntüsünün değişmesine sebep oldu.

Krizin asıl nedeni olarak 46 yaşındaki muhalif lider ve milletvekili Ousmane Sonko'ya yöneltilen tecavüz suçlaması gösteriliyor. Olaylar geçen şubat ayının ilk gününde, Senegal'in başkenti Dakar'daki "Sweet Beauty" masaj ve güzellik merkezinde Sonko'nun kayıt yaptırmasının ardından başladı.

Sonko'nun ifadesine göre, kendisi uzun süredir kronik bir cilt hastalığından muzdaripti ve doktorlar ona ağrıyı gidermek için masaj yaptırması talimatını verdiler. Kendisi yabancı bir kadının önünde masaj yaptırmanın hükmünün ne olduğuna dair şeyhine (müftüsüne) danıştı. O da  ancak tedavi görmek şartıyla caiz olduğu fetvasını verdi.

Muhalif lider Sonko'nun takipçilere göre iktidar taraftarları, Sonko'nun masaj merkezine gitmesi ile alakalı bazı bilgilere ulaştılar. Bu sayede onu suçlama fırsatı buldular. Böylece Sonko’nun kamu nezdindeki itibarını düşürerek onu alt etmenin yollarını aradılar.

Sonko, karakterine yönelik icra edilen komplolara karşı temkinli davranmasına rağmen masaj yapan Adji Sarr tarafından kendisine yöneltilen suçlamaları engeleyemedi.  Fakat soruşturma esnasında kıza ait biri 17, diğeri 20 yaşında olmak üzere iki kimlik ortaya çıkarıldı. Kızın  müfettişlere verdiği  çelişkili ifadeler nedeniyle gerçek yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı.

Sonko'ya Yöneltilen Suçlamalar Gerçek mi Yoksa Siyasi Bir Komplo mu?

İktidar rejimi  Osman Sonko'yu suçlamadan önce, onun hakkında zaten birçok suçlama vardı. Bunlar Sonko'nun aşırılık yanlısı bir köktendinci olduğu, bir çok şüpheli gayrimenkule sahip olduğu ve Senegal'deki dini şeyhlere karşı olduğu yönündeki suçlamalardı.Bütün bu olaylardaki en şaşırtıcı şey Sonko’nun bütün bu suçlamalardan suçsuz olarak sıyrılmasıdır. Ayrıca bu suçlamalar, onun ününün giderek yayılmasını ve Senegal halkının onun etrafında toplanmasını sağlamıştır.

Merkezdeki işçilerin söylemlerine, soruşturma ve görgü tanıklarının ifadelerine bakılacak olursa davanın Sonko'nun lehine sonuçlanacağı söylenebilir.  Böylece muhalefet mensupları, meselenin tamamen siyasi olduğunu ve Cumhurbaşkanının görev süresinin başlangıcından bugüne kadar ona karşı olan büyük rakipleri ortadan kaldırmaya çalıştığını halka daha rahat anlatabileceklerdir. Örneğin Karim Wade (eski Cumhurbaşkan Abdoullah Wade'in oğlu) yasadışı bir şekilde kamu parasını çalmakla suçlanıp altı yıl hapis cezasına çarptırıldı. Sonra ülke dışına sürgüne gönderilmeden önce üç yıl hapsedildi. Ayrıca 2019 seçimlerinden önce muhalif olan Khalifa Sall’i hapsedildi ve seçimlerden birkaç ay sonra  serbest bırakıldı. Şimdi oyun sırası geçen seçimlerde üçüncü sırada yer alan ve halk arasında büyük ün kazanmakta olan muhalif lideri Sonko'ya geldi.

Sonko’nun Fransa’nın Afrika'daki varlığına ve etkisine düşman konuşmaları nedeniyle Fransa, Sonko'yu Senegal'deki çıkarlarına bir tehdit olarak görmektedir. Bu yüzden bütün bu olaylardan Fransa’nın uzak kaldığını düşünmek hiç inandırıcı değildir. Ayrıca Sonko'nun iktidara gelmesi, Fransız hegemonyasının ve Senegal'deki kontrolünün sonu olabilir. Dolayısıyla birçok Senegalli, bu meselenin arkasında iktidar partisi ve Fransa’nın olduğuna inanıyor.

Protestonun Başlangıcı

Sonko'nun pek çok destekçisi, yargıdaki görevlilerin cumhurbaşkanının taraftarları olduklarını düşünüyor. Çünkü dava jandarma soruşturma bölümünde olsaydı, çoğunluğun görüşüne göre daha adaletli olurdu ve kargaşa olmayabilirdi. Ancak savcının soruşturmanın Dakar Adalet Sarayı'nda yapılmasına karar vermesi, şüphelerin artmasına neden oldu. Böylece Sonko'nun mahkemeye çıkması için dokunulmazlığı kaldırıldı. 

Sonko,  Adji Sarr’ın, aleyhine açtığı dava nedeniyle mahkemeye çıkmayı reddettikten sonra meseleyi aydınlatmak için bir basın toplantısı düzenledi. Davanın uydurma olduğunu doğruladı ve halkı ve destekçilerini bu yanlış iddialarla yüzleşmeye çağırdı. Çünkü cumhurbaşkanı  taraftarların planı onu kafese atmak ve onun yaklaşan seçimlere katılmasına engellemektir. Dolayısıla  Sonko, mahkemeye çıkmayacağını dile getirdi. Fakat Şeyhi ve bazı devlet ileri gelenlerinin arabuluculuğu nedeniyle Sonko mahkemeye çıkmayı kabul etti.

Mahkemeye giderken polis tarafından Sonko'nun istediği yoldan geçmesine izin verilmedi ve başka bir yoldan gitmek zorunda oduklarını söylediler. Bazı rivayetlere göre, kendisine saldırmak için diğer yolda silahlı bir grup olduğu bildirildi ve önerilen yoldan geçmeyi reddetti. Sonunda hızlı müdahale unsurları mudahale edip onu soruşturma departmanına götürdüler. Sonko, bu olay nedeniyle kamu düzenini bozmakla suçlandı.

Sonko’nun tutuklanması, ülke çapında kargaşaya ve ülkenin tarihinde hiç tanık olmadığı şiddetli gösterilere yol açan bir kıvılcım oldu. Göstericiler polis karakollarına giderek "Auchan" mağazaları gibi Fransız tesislerini hedef aldılar. Pek çok "Total" benzin istasyonu ve benzeri yakılarak imha edildi. Ayrıca bazı polis merkezleri, mahkemeler, belediye idareleri ve diğer devlet kurumları öfkeli göstericiler tarafından saldırıya uğradı.

Bu gösteriler; büyük insani ve maddi kayıplara, ülkenin birçok yerinde isyan ve yağmalamalara neden oldu. Bazı siyasetçilerin ve ülkedeki çeşitli dini mezheplerin arabuluculuğuna rağmen Cumhurbaşkanı Macky Sall, krizin Sonko hakkındaki davaya ilşkin olduğunu iddia ederek davaya müdahale etmeyi reddetti. Buna dayanarak, birçok kişi bu davadaki komplodan cumhurbaşkanının sorumlu olduğunu görüyör. Böylelikle 3 - 8 Mart tarihleri ​​arasında süren bu kargaşa sonucunda yaşanan büyük maddi ve insani kayıpların ardından cumhurbaşkanı halka seslendi. Ardında muhalif lider Sonko serbest bırakılarak adli gözetim altına alındı.

Ousman Sonko Kimdir ve Senegalliler Neden Ona Sahip Çıkıyor?

Uzun süre vergi dairesi başkanı olarak çalışan Sonko, vergi dairesindeki bazı meslektaşlarıyla birlikte bir siyasi parti kurduktan sonra Cumhurbaşkanı Macky Sall tarafından görevden alındı. Bunun öncesinde hükümete bağlı şirket ve kurumlarda gözlemciyken yolsuzluk ve rüşvetle mücadele etmişti. Siyaset dünyasına girmesiyle birlikte, midelerini ve ceplerini doldurmaya çalışan diğer siyasetçilerden çok farklı bir figür olarak ortaya çıkmaya başladı. Ülkenin kalkınmasını ve ilerlemesini isteyen, özgürlüklerden ve barıştan yana olan birçok lider tarihte farklı komplolara kurban edilerek siyasi hayatın dışına itilmiştir. İlk cumhurbaşkanı Senghor'un düzenlediği bir komplonun kurbanı olan Mamady Jah bu kurbanların başında gelmektedir. Yine aynı şekilde  Mamadou DIA’nın projesini yok etmek için kendisine 12 yıl hapis cezası verilmiştir. Aynı projeye sahip olan Omar Bolnd DIOP ve Cheikh Anta DIOP gibilerin sonu da maalesef aynı şekide oldu. Senegalliler, yukarıda bahsettiğimiz bu tarihsel olaylardan acı bir ders çıkardılar ve bu nedenle birleşip umut vadeden bir siyasi lideri dışlanmasına ve ortadan kaldırılmasına müsade etmediler.

Sonuç olarak Senegalliler, yukarıda bahsedilen kahramanların başına geldiği gibi dürüst kadroların tasfiye edilerek geleceklerinin çalınmasını reddettiler diyebiliriz. İşte halkın muhalif lider Sonko’ya sahip çıkmasının altında yatan en önemli gerçek budur.