Muhammed Ali Sâbûnî Kimdir?

İfeoluwa Siddiq Oyelami

19 Mart Cuma günü İslam ümmeti, asrın en önemli âlimlerinden biri olan Muhammed Ali Sabuni’nin ölüm haberini aldı. 91 yaşında vefat eden Suriyeli tefsir âlimi için birçok taziye mesajı yayınlandı. Cumartesi günü İstanbul’da çok sayıda kişinin iştirak ettiği cenaze namazının ardından, Safvetü’t-Tefasir (Tefsirlerin Özü) müellifi Muhammed Ali Sabuni ebedi âleme uğurlandı.

Muhammed Ali Sabuni Kimdir?

Muhammed Ali es Sâbûnî, 1930 yılında Suriye’nin Halep şehrinin önemli âlimlerinden olan Şeyh Cemil es Sabuni’nin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Tam anlamıyla bir din ve ilim yuvasında yetişip büyüyen Muhammed Ali es Sâbûnî, çocukluğundan itibaren Kur’an-ı Kerim başta olmak üzere bütün İslam ilimleri ile ilgilenmiştir.  Birçok âlimin çocuğu için geçerli olduğu gibi Sâbûnî de ilk ilim tahsilini babasından almıştır. Lise çağına geldiğinde ise hafızlığını tamamlamıştır.

Babasından ilim tahsil etmesinin yanı sıra Muhammed Ali es Sabunî; Şeyh Muhammed Nacîp, Ahmed el-Şamâ, Muhammed Saîd el-İdlibî, Muhammed Ragib et-Tabah, Muhammed Nacip Hayyat gibi önde gelen Suriyeli âlimlerden de ilim tahsis etmiştir. Sabuni sadece İslami ilimler ile değil, resmi okullardaki eğitimi ile de yakından ilgilenmiştir. Merhum hocanın liseyi bitirdiğinde Halep şehrinde birincilik, Suriye genelinde ise ikincilik derecesi alması onun çalışkan ve zeki bir insan olduğunun en önemli göstergelerindendir. Bu münasebetle dayıları onu mühendislik okuması noktasında teşvik etmiştir. Fakat 1949’da kendisinin isteğiyle ve babasının da rızasına uygun olarak Ezher Üniversitesi’nin Şeriat fakültesine kayıt olmuştur. Daha sonra el-Alimiyye diplomasını almaya hak kazanan es-Sabuni, ülkesi Suriye'ye dönmüş ve burada sekiz yıl öğretmenlik yapmıştır. Ardından üniversitelerde ders vermek üzere Suudi Arabistan'a gitmiştir.

Muhammed Ali es-Sabuni, öncelikle Melik Abdülaziz Üniversitesi’ne tayin edilmiştir. Bir müddet sonra Mekke’deki Ümmü-l Kura Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine devam etmiştir. Fakat 28 yıl sonra birtakım anlaşmazlıklardan dolayı buradaki görevinden istifa etmiştir. Bu uzun süre zarfında birçok hoca yetiştirmiş, çok değerli telif çalışmaları yapmış ve birçok klasik esere tahkik ve ihtisar çalışmalarında bulunmuştur.

Merhum hocanın üniversiteden istifa etmesi, kendini ilmî ve dinî çalışmalardan alıkoymamıştır. Açık sözlü oluşu ve cesaretiyle bilinen Sabuni, davet ve tebliğ çalışmaları için birçok konferansa katılmıştır. Onun yazılı eserlerinin yanında televizyon ve radyo yayınları gibi birçok etkinliği de vardır. İhtiyarlık yaşlarına gelinceye kadar telif eser çalışmaları ve Müslümanların sorunları ile ilgilenmiştir. Kendisi Suriye’de yaşanan zulümlerini sona erdirmek için olağanüstü derecede gayret göstermiştir.

Çok uzun yıllar Mekke'de yaşayan Sabuni, ömrünün son beş senesini Türkiye'de geçirmiştir. Burada ilerleyen yaşına rağmen ilmi çalışmalara devam etmiş, talebeleriyle Kur'an-ı Kerim tefsiri üzerine yoğunlaşan dersler yapmıştır.

Muhammed Ali Sabuni’nin Eserleri

Ömrünü ilme adayan Muhammed Ali Sabuni Hoca, İslam ilim literatürüne birçok eser kazandırmıştır. Bunlar arasında birçok ilim meclisinde okutulan Safvetu’t-Tefasir önemli bir yer tutar. Bu eser, özlü bir şekilde açıklanmış içeriğiyle rahat bir şekilde okunabilen önemli tefsir eserlerindendir. Bunun yanı sıra hocanın Mekke-i Mükerreme İslâm Hukuk Fakültesinde ders kitabı olarak okutulmak üzere yazdığı bir ahkam tefsiri vardır.  Fıkıh ve tefsir ilminden istifade ederek fikhî mevzuları Kur’an’daki geliş sırasına göre tasnif edip açıklamıştır.

Merhum Sabuni’nin birbirinden değerli eserleri arasında şunlar sayılabilir: Kabesün Min Nûri’l Kur’ân’ıl Kerîm, et-Tibyân fî Ûlumi-l Kur’ân, Muhtasar-ı İbn-i Kesîr, Tahkîk-i Tenvîrü‟l Ezhan Min Tefsîr-i Rûhû’l Beyân, Muhtasar-ı Tefsîr-i Taberî, Feth-ür-Rahmân b. Keşfi mâ Yeltebisu fil-Kur’ân, el Muktataf min Ûyuni-t-Tefsir, Îcâzü’l-Beyân fi Makâsıd’ı Suveri-l Kur’ân, En Nübüuve ve‟l-Enbiyâ, Min Kunuzü’s-Sünneh- el Kifâye fi’l-Hidaye ve el Mevarisü fi ġeriati-l İslâmiye ala dari’il Kitabi’l-Fıkıh. Muhammed Ali Sabuni’nin Arapça olarak kaleme aldığı eserlerinden bazıları Türkçe, İngilizce, Fransızca, Rusça, Urduca ve Endonezya dili gibi muhtelif dillere tercüme edilmiştir.  Allah Teâlâ’dan kendisine rahmet ve mağfiret diliyoruz. Peygamber Efendimiz şöyle demiştir:

“Allah, ilmi insanlardan bir anda söküp almaz. Fakat âlimlerin ruhunu alarak ilmi alır. Nihayet geride tek bir âlim kalmadığında, insanlar cahil önderler edinirler. Onlara sorular sorulur ve onlar bilgisizce fetva verirler. Böylece hem saparlar hem saptırırlar!” (Buhari; İlim, 34)

Allah İslam ümmetine merhum Sabuni gibi âlimler nasip eylesin.