8 Noktada Hac İbadeti

Shakhawan Shaban Mohamed

(Ali Fahd tarafından Arapçadan Türkçeye tercüme edilmiştir)

1. İslam’ın şartlarından biridir:

Peygamber Efendimiz İslam’ın beş şartından söz ederek şöyle demiştir: “İslâm beş şey üzerine kurulmuştur: Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Rasûl’ü olduğuna şehâdet etmek, namaz kılmak, zekât vermek, ramazân orucunu tutmak ve hac etmek”. Bunlar, Müslümanın dinini tamamlayan şartlardır. Fakat hac diğerlerinden farklıdır, çünkü Hac ibadeti bir Müslümanın hem bedeni hem de maddi imkânına bağlıdır. İslam’a göre maddi yetersizliği olan veya sağlık durumu uygun olmadığı için hac yapamayan bir kişi bu ibadetten muaf olur.

2. Hacın anlamı

Sözlük anlamı itibarıyla hac, muazzam bir yola çıkmak demektir. Bir terim olarak ise hac, hac aylarında hac ibadetini gerçekleştirmek için Mekke’ye yola çıkmaktır. Hac faaliyetleri yaparken hacının hem niyetini yalnız Allah’a has kılması hem de işlerini peygamberimizin sünnetine göre yapması gerekir. Aksi takdirde hac kabul olunmaz.  Haccı kabul olan kişi ise annesinin karnından çıktığı gibi günahsız olur.

3. Haccın şartları.

Hac ibadetini gerçekleştirmek için şartlar Allah tarafından koyulmuştur. Hâkim olan Yüce Allah, hikmeti gereği kullarına birtakım emirler verip şartlar koşar. Bu şartlar olmasa ibadet tamam olmaz. İşte hac ibadeti kapsamındaki şartlar şunlardır:

• İslam: Müslüman olmayandan hac kabul edilmez. Hatta böyle bir şahıs İslam’ı kabul etmeyi öngörse de kabul etmediği sürece hac kendisine bir fayda sağlamaz. Bu, namaz, zekât ve oruç gibi ibadetlerde de geçerlidir.
•  Akıl: Diğer vecibeler için geçerli olduğu gibi hac ibadetini de ancak akıl sağlığı yerinde olanlar yapabilir. Zira bu ibadete başlamadan önce bilinçli bir şekilde niyet etmek gerekir. Bu ise aklı yerinde olmayan için mümkün değildir.
• Buluğa erişmek: Hac yapacak bir Müslüman için aranan şartlardan biri de buluğa erişmektir. Yani buluğ yaşına ermeyen çocuk, hac yapsa bile farz olan haccın yerini tutmaz.  Dolayısıyla böyle bir çocuğun büyüyünce gücü varsa tekrar hac yapması gerekir.
• Hürlük: Köle biri için de hac zorunlu değildir.
• İmkân yeterliliği: Hac ibadetini yerine getirmek için kişinin hem maddi hem de bedeni gücünün olması gerekir.
• Mahrem: Hacca gitmek isteyen Müslüman kadın, kendisiyle beraber kocası veya mahremi olan akrabası ile yola çıkmalıdır.

4. Haccın fazileti ve sevabı:

Yüce Allah, “Yoluna gücü yetenin o evi ziyaret etmesi, insanlar üzerinde Allah'ın bir hakkıdır” buyruğuyla gücü olan Müslümanlara hac ibadetini eda etmelerini emretmiştir. Hz. Peygamber’in sünneti ise bu ibadete has olan mükâfatları açıklamıştır: “Umre ibadeti, daha sonraki bir umreye kadar işlenecek günahlara kefarettir. Mebrûr haccın karşılığı ise, ancak cennettir.”

Peygamberimiz(s.a.v.) ise şöyle demiştir: “Kim Allah için hacceder de kötü söz ve davranışlardan ve Allah’a karşı gelmekten sakınırsa annesinden doğduğu günkü gibi olur.” Bir hadis-i şerifte Hz. Peygamber, “hangi amel daha iyi?” sorusunu soran birine iman ve cihattan sonra kabul edilmiş bir haccın en iyi amel olduğunu söylemiştir.  Benzer bir şekilde Hz. Aişe,  Ey Allah'ın Resulü, cihadı amellerin en hayırlısı olarak görüyorsun, cihat yapalım mı? diye sordu. Hz. Peygamber (s.a.v.) ise "Fakat cihadın en hayırlısı, kabul edilmiş bir hacdır.” diye cevap verdi.

5. Haccın manevi fayda ve faziletleri

Hac ibadeti, samimiyetin en büyük simgelerindendir. Haccı yapan kişi, ihram kıyafeti giymek suretiyle lüks ve gösterişli hayattan uzaklaşmış olur. Öyle birinin ruhunda Allah’a karşı samimiyet pekişir. Allah’ın kendisine verdiği sayısız nimeti fark edip buna şükreder. Hac ibadetinin içinde olan faaliyetler göz önünde bulundurulduğunda insan, Allah’ın hem maddi konularda hem de sıhhat konusunda kendisine ne kadar cömert olduğunun farkına varır.

Hacca baktığımızda bu ibadetin birçok salih ameli barındırdığını görüyoruz. Dolayısıyla hac eden kişi, telbiye, zikir, tavaf, Arafat’ta durmak, Safa ile Merve arasında koşmak gibi işler yaparken Allah’ın şiarlarını gösterir ve O'nu tesbih eder.

Bu noktada insan nefsini terbiye etme, Allah ile bağı sıkılaştırma ve tövbe etme konularında haccın çok önem arz ettiğini görüyoruz. Buna bağlı olarak da Allah Teâlâ bu ibadet münasebetiyle kullarına mağfiretini gösterir ve haccı kabul edilen bir Müslüman, hiç günah işlememiş bir kimse gibi olur.

6. Haccın dünyevi fayda ve faziletleri:

Haccın birçok ferdî ve manevî faydasının yanı sıra onun çeşitli toplumsal ve dünyevî faydaları olduğunu görüyoruz. Müslüman toplumun yıllık kongresi olarak düşünülebilen hac, Müslümanların birbirlerini tanıması ve kaynaşması açısından çok büyük önem arz ediyor. Bununla beraber hac, Müslüman toplumu için bir dayanışma ortamıdır. Allah şöyle buyuruyor: “İnsanlar arasında haccı ilân et ki gerek yaya olarak gerekse nice uzak yoldan gelen yorgun argın develer üzerinde, kendilerine ait birtakım yararları yakînen görmeleri, Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günlerde Allah'ın ismini anmaları (kurban kesmeleri için) sana (Kâbe'ye) gelsinler. Artık ondan hem kendiniz yeyin hem de yoksula, fakire yedirin.” (Hac suresi:27-28)

İlaveten hac, öteden beri Müslümanlar arasında bilgi ve tecrübe paylaşılan bir ortam sağlamaktadır.  Müslümanlar arasında sevgi ve merhameti inşa edip sosyal ilişkileri güçlendirmektedir.

7. Hac ibadetinin üç çeşidi  

Hac ibadeti, içeriği ve uzunluğu itibarıyla üç farklı şekilde yapılabilir. Birincisi ifrad haccıdır ki sadece hacca niyetlenerek yapılır. Yani bu, umre içermemekte ve haccın ana faaliyetlerinden oluşmaktadır. İkinci tür olan Kiran haccında ise ibadet yapan biri, aynı vakitte hem haccın hem de umrenin niyetini getirir. İşlerine umre ile başlayıp ihram halinden çıkmadan hacca devam eder. Kiran’ın ameli, tıpkı ifraddaki gibidir, ancak kiran haccı için kurban kesmek gerekir. İfrad için böyle bir gereklilik yoktur.

Haccın üçüncü türü olan Temettu Haccı’dır.  Bu hac türünde Müslümanlar, hac günleri başlamadan önce hac aylarında (Şevval, Zilkade ve Zilhicce ayının ilk 8 günü) umre yapıp ihram halinden çıkarlar.  Zilhiccenin sekizinci gününde ise tekrar ihram haline girer ve hac ibadetine devam ederler. Sünnete göre bu en iyi türdür.

8. Hac ibadeti nasıl başlar?

Hac faaliyetleri “mikat” olarak bilinen yerlerden başlar. Hacca niyet eden biri, günlük kıyafetini çıkarır ve gusül abdestini alır. Mümkünse başına ve sakalına misk veya benzeri bir şey sürer. İhram giysisini girer. Erkek için bu giysi omuzlarını saracak şekilde olacaktır. Tavaf gelince üst parçasını sadece sağ omuzu kapatacak şekilde kullanır. Kadınların ise süslü olmayan rengi fark etmeksizin sıradan bir elbise giymeleri yeterlidir.

İhramı giydikten sonra hacı, isteğine bağlı olarak ihram sünneti olarak bilinen iki rekat namaz kılar. Ardından arabaya binip niyetini getirir. Sadece umre yapmak isteyen kişi “lebbeyk umreten”[1] der. Sadece hac yapmak isteyen kişi ise “lebbeyk haccen”[2] der. Temettü haccında olduğu gibi hac ve umre yapmak isteyen ise “lebbeyk umreten mutamatihen biha ila‘l-hacca” der. Kıran türünü seçen kişi ise “lebbeyk umreten ve haccan”[3] şeklinde niyet getirir.