Sosyal Medya

SİYASET

Çad'da Geçici Hükümet Barışı mı Sağlıyor? Diktatörlük mü Yapıyor?
31-10-2022 12:21
Zaid Adam Cheik*

20 Nisan 2021'de Çad Cumhurbaşkanı Mareşal Idriss Deby Itno, Kanem eyaletindeki Front Pour L'alternance et La Concorde au Chad'ın (FACT) isyancı bir grubuna düzen güçlerine karşı çıkan çatışma alanında öldürüldü. Devlet başkanının bu şekilde ölmesi, halk arasında endişe uyandırdı. Ancak bu endişe uzun süremedi. Hükümeti elinde tutan Askeri Geçiş Konseyi Başkanlığına gelen merhumun oğlu Mahamat Idriss Deby Itno, 18 aylık bir geçiş dönemi ve Kapsayıcı ve Egemen Ulusal Diyalog'dan (DNIS) sonra iktidarın sivillere devredileceğini belirtti.

Kapsayıcı ve Egemen Ulusal Diyalog

Kapsayıcı egemen ulusal diyaloğun başlatılmasından birkaç ay önce, Katar, Doha'da, Geçiş Askeri Konseyi üyeleri ve neredeyse tüm muhalif siyasi partilerin ve isyancı hareketlerin katılımıyla bir müzakere toplantısı yapıldı. Beş aylık sıkı çalışmanın ardından kapsayıcı ulusal diyaloğa katılımları için kırk isyancı hareketle yapılan barış anlaşması sona eriyor.  Geçici Askeri Konsey başkanının tüm halkı birleştirme arzusuna rağmen, en önemlileri de dahil olmak üzere 18 isyancı grup anlaşmaya uymuyor. Bu nedenle kapsayıcı egemen ulusal diyaloğun 20 Ağustos 2022'de Çad'ın başkenti N'djamena'da yapılması planlanıyor.

Egemen ulusal diyalog eski muhalefet lideri Gali Ngothé Gatta’nın liderliğinde planlandığı gibi başladı. Ancak 21 gün sürmesi beklenen diyalog, ikinci günün bitiminden önce kesintiye uğrayarak takvimde açıklandığı gibi ertelendi. Gereksiz molalar, kapsayıcı ve egemen ulusal diyaloğun sona erdiği tarih olan 8 Ekim'e kadar sürürek devam etti. Bu tartışmalar esnasında çeşitli kurumsal reformlar ve seçim süreçleri yapıldı. Örneğin komisyon, bir kez yenilenebilen 7 yıllık bir başkanlık dönemi önerdi. Ayrıca başkan adayı olmak için asgari yaş 35'tir (Mareşal Idriss Deby Itno'nun ölümünden sadece birkaç ay önce anayasa reformu yapıldı ve yaş 35'ten 40'a çıkarıldı). Ayrıca çok önemli bir karar daha alındı: Geçiş iki yıl uzatılacak ve geçiş askeri konseyi başkanı bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde kendisini en az iki kez sunabilecek.

Açılış sonrası

Mahamat Idriss Deby Itno'nun geçici cumhurbaşkanı olarak göreve başlaması memnuniyetsiz tepkiler gördü. Birkaç siyasi parti ve sivil toplum koalisyonu, geçiş döneminin iki yıla uzatılmasını protesto etmek için 20 Ekim'de Çad'da gösteri çağrısında bulundu. İkincisi, Mahamat Idriss Deby'nin 20 Ekim'de sona erecek 18 aylık bir geçişin sonunda verdiği söz uyarınca iktidarı bir sivile devretmesini talep ediyor. Muhalefet platformu Wakita Tamma ve siyasi parti, ana muhalefetlerden biri olan başkanı Macrae'nin yönlendirdiği Transformatörler gösteri çağrısında bulunuyor. Ancak 19 Ekim 2022 gecesi gösteri yetkililer tarafından yasaklandı. Hükümete göre, “bu yürüyüş, ülkeyi istikrarsızlaştırmak için dış güçlerin desteğiyle halk silahlı bir ayaklanma yaratmayı amaçlıyor." Ayrıca hükümet, Çad muhalefetinin gerçekleştirmeyi planladığı “Bu eylemleri engellemek için güvenlik önlemleri alınıyor.” diye ekliyor. Ancak karşı taraflar bütün bunlara kulak asmadılar.

20 Ekim 2022'de başkent Ndjamena tamamen kaosa uyandı. Göstericiler, Маhamat Deby İtno’nun ayrılmasını talep etmek için şehrin neredeyse yarısını işgal etti. Başkente ek olarak Doba, Moundou ve Koumra şehri de eklendi.
Göstericiler kamu binalarına, valiliğe, Başbakan'ın partisinin genel merkezine ve Ulusal Meclis başkanına saldırdı. Parti başkanı Celestin Topona milletvekili, Saleh Kebzabo'nun (geçici hükümet başkanı) partisi Ulusal Kalkınma ve Yenilenme Birliği'nin (UNDR) genel merkezinin protestocular tarafından hedef alındığını ve “kısmen yakıldığını” söyledi.

Siyah duman bulutları görüldü ve gün boyunca düzenli olarak göz yaşartıcı gaz yangını duyulurken, şehrin çeşitli bölgelerine barikatlar dikildi ve trafiği engellemek için ana yollarda lastikler yakıldı. Güvenlik güçleri bu göstericilere karşı gelerek önlem aldılar. Ölümcül silahlar kullandılar ve onları canlı mühimmatla öldürdüler. Böylece yetkililer vatandaşları etrafa saçarak her şeyi kontrol altına alıyor.
Afrika Birliği (AU) Komisyonu Başkanı Moussa Faki Mahamat, Twitter'da gösterilere yönelik baskıyı “şiddetle kınadı”, “tarafları insan hayatına ve malına saygı duymaya” ve ”krizin üstesinden gelmenin barışçıl yollarına öncelik vermeye" çağırdı.

Aynı gün düzenlenen basın toplantısında Çad Başbakanı Salih Kebzabo, halkın ‘düzen güçlerine karşı çıkan çatışma sırasında en az 50 kişinin öldüğünü ve 300'den fazlasının yaralandığını duyurdu. Ölümlerin farklı şehirlerde meydana geldiğini belirterek, saat 6'dan sabah 6'ya kadar bu şehirlerde “düzenin tamamen oluşumuna” kadar sokağa çıkma yasağı ilan edildiğini duyurdu.

Halihazırda, Çad topraklarında durgunluk var. Birçok kuruluş ve ülke 20 Ekim eylemini şiddetle kınıyor. BM, bu olayların aktörlerinin yargı önüne çıkarılması için soruşturma açılmasını istiyor. Geçiş Dönemi Başkanı, Cumhurbaşkanı ve Devlet Başkanı Mahamat Idriss Deby Itno, kurbanları ziyaret etti ve ulusa hitaben bir mesajda şunları duyurdu: “25 Ekim 2022 Salı gününden itibaren, trajik olayların kurbanlarının anısına ülke genelinde 7 günlük yas tutulacak.”

Sonuç

N'Djamena'ya sükûnet geri dönmüş olmasına rağmen gerilim sadece başkentte değil, ülkenin güneyindeki büyük şehirlerde de yükselmeye devam ediyor. 20 Ekim'de bu yürüyüş için çağrıda bulunan bazı muhalefet yöneticileri, yüzün üzerinde ölümün olduğunu doğruladılar. Muhalefet lideri Succès Masra ile Başkan Mahamat Idriss Deby Itno arasındaki gerilim her geçen gün tırmanıyor. Bir hafta içinde ulusa yaptığı ikinci konuşmada, cumhurbaşkanı 20 Ekim yürüyüşlerinin en etkili organizatörlerinden ikisi hakkında önemli açıklamalar yaptı. Hatta satır aralarını okursanız Mahamat Idriss Deby Itno, gerçekleşen protestoların, talepleri reddedilen Success Masra’nın arzularının sonucu olduğunu iddia ediyor.

Buna ek olarak, Facebook sayfasındaki bir yayın aracılığıyla, eski Transformatörler Saymanı Fatima Soumaila şunları söylüyor: "Masra bize birkaç kez söyledi ve alıntı yapıyorum: Başkan olmazsam, bu ülkeyi yaşanmaz hale getirmek için mümkün olan her şeyi yapacağım."
Bu olay, Çadlı politikacıların gerçek yüzlerini ortaya çıkarııyor. Muhalefet lideri Success Masra'nın amacının iktidara gelmek mi yoksa sivillerin hayatlarını korumak mı olduğu sorusu akıllara geliyor. Diğer yandan, tüm yaşananlar, geçiş dönemi Cumhurbaşkanı Mahamat Idriss Deby Itno’nun rakibi Success Masra'yı yok etmek ve böylece Çad'ı otokratik bir monarşi haline getirmek için tasarladığı siyasi bir oyun mu?
*Zekiye Göç tarafından İngilizceden Türkçeye çevrilmiştir. 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.