Sosyal Medya

SİYASET

Rusya-Ukrayna Savaşının Bir Yıllık Değerlendirmesi

13-01-2023 12:52

Imeda Paksadze*

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa kıtasında yaşanan en büyük olay, 2022'nin 24 Şubat sabahı saat 04.00'te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in acil durum duyurusu ile başlamıştır. Bu özel konuşmasında Vladimir Putin, yıllardır yaptığı tehditleri tekrar dile getirerek tüm dünyaya açıkça komşu ülkenin askersizleştirilmesi ve tehdit oluşturmaması için Ukrayna'da özel bir operasyon başlattığını açıkça söyledi. Konuşmasından tam bir saat sonra sabah saat 05.00’te, önce havadan roket saldırıları ile Kiev havalimanı bombaladı ve ardından hem karadan hem denizden büyük askeri birimleri ile Ukrayna toprakları işgal etmeye başladı.

Bütün bunlar başlamadan önce Rusya’da Kremlin’de çok önemli bir karar alınmıştır. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, diğer tüm Rus bakanların desteğiyle savaşın başlamasından üç gün önce, 8 yıl önce ilhak ettiği Luhansk ve Donetsk bölgelerini bağımsız cumhuriyetler olarak tanıdı. Rusya’ya göre olay bu bölgelerde yaşayan halkın Ukrayna hükûmetinin yıllardır yaptığı baskıdan dolayı insanların Ukrayna’yı istememesi ve yardım için Rusya’ya çağrısı idi. Aslında bu oyun Rusya tarafından çok kez kullanılmıştır. 7 Ağustos 2008 tarihinde Gürcistan’a aynı oyunu oynayarak saldırmıştır. İlk önce Gürcistan’ın bir parçası olan Güney Osetya bölgesinde yaşayan Osetya halkı üzerinde Gürcistan hükumetinin zulmünü ve kendi halkına karşı savaş başlatması suçlamasıyla Gürcistan’a karşı askerî müdahalede bulunmuştur. Savaş sonucunda ise Güney Osetya bölgesi işgal altına alınmıştır.
Yukarıda bahsedildiği gibi Rusya yıllardır uyguladığı propagandayı tekrar kullanarak Ukrayna'yı kendi topraklarında yaşayan Rus kökenli nüfusa karşı zülüm ve ayrımcılık yapmakla suçlamasıyla savaşa başladı fakat buna savaş değil de Putin’in söylemiyle özel bir operasyon ismi verildi. Bu operasyon başladığında Putin çok ağır iddialarda da bulunmuştu. Putin’in iddialarına göre Ukrayna halkı Rus tarafındaydı ve Rus askerlerine hoş geldiniz diyerek teslim olacaktı. Vlodimir Zelenski’nin hükümeti ise devletten kaçacaktı ve bir hafta içinde Ukrayna tamamen ele geçirilecekti. Ancak savaşın başladığı günden itibaren her şey Putin'in aleyhine gelişti. Ukrayna halkı hükümetini o kadar destekledi ki, orduevlerinden silah almak isteyenler uzun sıralar oluşturdu, silah alamayanlar ise çıplak elleriyle meşru olan Molotof kokteylleri kullanarak savaşa katıldılar. Birkaç gün içerisinde Kiev sokakları geniş çaplı bir çatışmanın cephesi olmuştu.

Bu sırada Rusya, kendi askeri motivasyonu ve Rus halkının desteğini kazanmak için yeni bir propagandaya girişti. Tüm Rus televizyon kanalları, Ukrayna Cumhurbaşkanı’nın kendi hükümeti ile ülkeden kaçtığını söylüyordu. Bu propagandaya Volodymyr Zelensky, sosyal medyada kendi ofisinden bir video yayınlayarak karşılık verdi. Bu konuşmasında “Biz Ukrayna halkın yanında kalıyoruz, ülkemizi düşmandan koruyacağız ve tüm dünyayı Ukrayna'yı desteklemeye çağırıyoruz.” dedi. Ukrayna gerçekten hem siyasi hem askeri hem de maddi açıdan Batı'dan ciddi destek aldı. Ukrayna'nın teslim olmayacağı ve Batı'dan destek alacağı netleşince savaş yeni bir aşamaya girdi. Savaşın başlamasından birkaç gün sonra ateşkes anlaşmasına varmak için taraflar girişimlerde bulundu. Ateşkes anlaşmasına ilişkin görüşmeler ağırlıklı olarak Beyaz Rusya ve Türkiye Cumhuriyetlerinde gerçekleştirilmiştir.

Taraflar Arasindaki Ateşkes Müzakereleri

Savaşın başlamasından birkaç gün sonra Beyaz Rusya’da iki taraf temsilcileri müzakere masasına ilk kez oturmuştur. Ancak müzakereler başarılı olamamıştır. Bundan sonra tekrar Beyaz Rusya’da iki görüşme daha yapılmıştır. Müzakerede Ukrayna temsilcileri Rusya’nın işgal ettiği Ukrayna topraklarından çekilmesini istediler aksi takdirde anlaşma olmayacağını belirttiler. Ancak Rusya’nın Ukrayna’da işgal ettiği topraklardan vazgeçmemesi nedeniyle taraflar ortak bir nokta bulamamışlardır.

Müzakerelerde ikinci raunt 10 Mart'ta Türkiye’de Antalya’da gerçekleşmişti. Görüşmeye Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Ukrayna ve Rusya Dışişleri Bakanları katılmıştır. Ancak bu müzakerede Rusya tek bir adım bile geri atmadı, Ukrayna'nın kuşatma altındaki şehirlerinde 24 saatlik ateşkesi ve insani yardım koridorlarının oluşturulmasını bile kabul etmedi. Rusya'nın bu pozisyonuna dayanarak müzakereler yine başarısız oldu.
Heyetler arasındaki bir sonraki müzakere Recep Tayyip Erdoğan'ın inisiyatifi ve katılımıyla Mart ayı sonunda Dolmabahçe sarayında gerçekleşti. Birkaç gün süren bu görüşmeler de başarısız oldu. Sebep Rusya’nın pozisyonunu değiştirmemesi idi. Müzakerelerden sonra savaş aynı şekilde devam etti fakat savaşın durumu artık Rusya için ters dönmeye başladı. Ukrayna saldırıya geçti ve Ruslar kuzey tarafta ciddi kayıp verdiler. Ukrayna silahlı kuvvetleri işgal altındaki Kiev bölgesini Rus askerlerden tamamen temizledi. Kiev bölgesine dâhil olan Bucha şehrinde Rusların yaptığı zulmü bütün dünya gördü. Tüm dünya televizyon kanalları bu korkunç görüntüleri ekrana getirdi. Tecavüze uğrayan, işkence edilerek öldürülen masum kadınları çocukları ve yaşlıları sokaklarda yatarken gördük.

Rusya, Kiev bölgesindeki bu yenilginin ardından tüm askeri güçleri Ukrayna'nın doğu ve güneydoğu bölgelerine yönlendirdi. Bu seferki yeni cephe sahil kasabası olan Mariupol şehir olmuştur. Şehir, Rusya için stratejik öneme sahipti, bu yüzden yarım milyon nüfuslu bu şehir haftalarca süren çatışmalar sonucunda tamamen yerle bir edildi. Aslında Rusya bu operasyonla Ukrayna'nın denize erişimini engellemeyi planlamıştı. Bu şehirde de Ruslar Bucha şehrinde yaptığı gibi dehşetli işler yapmışlardı. Bombalanan doğumevi, ölen hamile kadınlar ve bebekler hafızalara kazındı. Ayrıca bu eyaletteki özgürlük sembolü olarak adlandırılan Azovstal fabrikasını ve 80 gün boyunca onu koruyan kahraman askerleri tüm dünya tanıdı. Bu savaşta Rusya, uluslararası sözleşmelerle yasaklanan fosfor bombalarını bile kullanmıştır. 6 Mayıs 2022 tarihin şehir ve Azovstal fabrikası nihayet düştü, hayatta kalan Ukraynalılar tahliye edilmeye başlandı.

Ancak bu başarılar Rusya’nın pek lehine olmadı çünkü Amerika ve Avrupa, önceden Ukrayna'ya yaptığı yardımları artırdı ve Rusya'ya ağır ekonomik yaptırımlar uygulamaya başladı. Fakat Rusya gene durmadan Ukrayna toprakları işgal etmeye devam ediyordu. Ayrıca Rusya bir referandum düzenledi ve ardından işgal altında olan dört bölgeyi ilhak etti. Fakat savaşın dokuzuncu ayının sonunda savaşın yeni bir aşaması başladı.

Savaşın Son Durumu

Rusya, yapılan sahte referandumla kendi toprağı olarak ilan ettiği Herson Bölgesini, Ukrayna'nın saldırısının ardından devretmek zorunda kaldı. O günden beri Ukrayna hep karşı saldırılar düzenleyerek kendi topraklarını almaya devam etmektedir. Ukrayna’nın bu başarıları Rusya'nın zayıflamasına işaret etmektedir. Özellikle Rusya'da seferberlik duyurusu yapılması Rusya’nın savaş için insan gücünün olmamasını doğruladı. Rusya için en olumsuz durum zorunlu askerliğin Rusya içindeki insanlar arasında paniğe yol açması ve genç erkeklerin kitlesel ölçekte yurt dışına kaçmaya başlamasıydı. Bütün bunlardan sonra Rusya, mevcut savaş dışında ülke içinde de birçok sorunla karşı karşıya kaldı. Kendi halkını her şeyin plana göre gittiğine inandırması gerekiyordu ve bunun için savaşta ilerlemeye ihtiyacı vardı. Bu sebeple Rusya’nın bir sonraki adımı, Ukrayna'nın enerji tesislerine saldırmak ve ülkeyi soğuk kışta elektriksiz bırakmak oldu. Geçtiğimiz yıllardan farklı olarak Ukrayna 2023 yılbaşını karanlık ve soğukta kutladı. Ancak bu yıl hem Ukrayna hem Batı için 2022'den farklı olacaktır. Savaşın ilk başladığı dönemde birçok Batılı ülke, bu çatışmanın üçüncü dünya savaşının başlamasına neden olmayacağı gerekçesiyle Ukrayna'yı açıkça desteklemekten kaçındı ve Zelenski’nin Batı’dan istediği bazı strateji silahları vermedi. Batıdan artan desteğin sebebi bu savaşın kısa sürede bitme arzusudur. Çünkü savaşın bu kadar üzün süreceğini kimse tahmin edememişti. Bu gidişle Avrupa daha kötü bir duruma düşebilir. Dolaysıyla bu savaşın bitmesi gerek. Batı’dan destek arttıkça bir yıldır savaşıp ciddi kayıplar veren Rusya, hava almak için tekrar yeni propagandaya başvurdu. Putin Ortodoksların Noel’i için ateşkes ilan etti fakat Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski Rusya’yı ikiyüzlülükle suçlayıp ateşkese katılmayacağını açıkladı. Kremlin’e göre ateşkes 36 saat sürecek ve 7 Ocak gece yarısına kadar devam edecektir. Fakat Zelenski’ye göre Putin, teklif edilen ateşkesi sadece bir kılıf olarak kullanmayı amaçlıyor ve nefes alıp gücünü toparlamaya çalışıyor. ABD ve Batı ülkelerinden de Zelenski’nin dedikleri gibi yorumlar geldi. Ukrayna durmadan savaşı sürdürüyor ve Rus askerî ve silah tesislerini bombalamaya devam ediyor. Son saatlerdeki gelişmelerden sonra kısaca şunu söyleyebiliriz ki Rusya çok zayıflasa bile geri adım atmaya niyetli değildir, Batı’dan Ukrayna’ya ağır silah yardımı yapıldığına göre savaş yeniden canlanır.

Kaynakça
• https://www.euronews.com/2022/12/19/euronews-2022-review-of-the-year-the-war-in-ukraine
• https://www.aljazeera.com/news/2022/12/28/2022-review-visualising-how-the-russia-ukraine-war-unfolded
• https://www.hks.harvard.edu/russia-ukraine-war-insights-analysis
• https://www.brookings.edu/articles/the-russia-ukraine-war-and-its-ramifications-for-russia/
• https://www.theguardian.com/world/2023/jan/07/russia-ukraine-war-at-a-glance-what-we-know-on-day-318-of-the-invasion
• https://kriterdergi.com/dosya-ukrayna-krizi/pentagonun-rusya-ukrayna-savasi-izlenimleri
• https://www.bbc.com/turkce/articles/c99g4j85zwlo
• https://www.dw.com/tr/rusya-ile-ukrayna-sava%C5%9F%C4%B1n-e%C5%9Fi%C4%9Fine-nas%C4%B1l-geldi/a-60522203
• https://www.hurriyet.com.tr/dunya/rusya-ukrayna-savasi-6-ayda-dunyada-neleri-degistirdi-42124653
• https://edam.org.tr/rusya-ukrayna-savasi-askeri-stratejik-degerlendirme/

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3772-9308

Etiketler : RusyaUkrayna Savaşının Bir Yıllık Değerlendirmesi

Tarihten Alınacak Bir İbret: Babür Şah ve Babür Hanedanlığı

Afrikalı Bir Mücahid: Ahmadu Bello