Sosyal Medya

SİYASET

Irak .. 17 Yıldan Beri Neden Başarısız Oluyor ?

Bağdat ve bir dizi Irak vilayetini kasıp kavuran ve geçen Ekim ayından bu yana siyasi süreci felç eden kitlesel protestolara dönüşen bir halk öfkesinin patlamasına neden oldu
29-11-2020 14:43
Abdulqadir Taher Saleh Saleh

Iraklı siyasi elitler, 2003'te Irak'ın işgalinden sonra ve hatta 2005'te Irak anayasasının onaylanmasından sonra ortaya çıkan siyasi sistem biçiminin temel sorunlarını çözemediler. Bu sorunlar, kriz yönetimi politikası olarak adlandırılabilecek çeşitli uygulamalarla kendilerini yeniden üretmeye devam etti. Bağdat'ın Amerikan güçleri ve müttefiklerinin eline geçmesinden sonra, 9 Nisan tarihi modern Irak tarihinin en kötü günü olarak her yıl hatırlanıyor. Geleceğin geçmişinden farklı olmayacağını öngören endişeler ışığında hala devam eden bir tarih…

17 yıldır başarısızlık bir devlet
 
17 yıl sonra ülke, Irak sağlık sektörünün zayıflaması ve -kısa süre içinde çözülmezse- ülke ekonomisini çökertme tehlikesi yaratan petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle, küresel koronavirüs salgını gibi etkenlerle birlikte  kritik krizlerin yanı sıra kritik bir güvenlik çöküşü ve ekonomik gerileme aşamasına ulaştı. Iraklılar, ülkedeki çöküşün nedenini, siyasi meşruiyetinde bir sorunla karşı karşıya olan iktidardaki siyasi elitin başarısızlığına ve ister siyasi sistemin kurumlarının karşılıklı ilişkisi düzeyinde, ister bu sistemin toplumla ilişkisi düzeyinde olsun, tüm sosyal, siyasi ve ekonomik güçlerin siyasi davranışını çerçeveleyen ulusal projenin kimliğinin yokluğuna bağlamaktadır. Parçalanma ve yeniden yapılandırma zorlukları ve bunların yansımaları karşısında bir dereceye kadar süreklilik ve denge sağlamak gerekiyor.
 
Irak'ta olayların gelişimi ve devam eden siyasi kriz, anayasal demokratik devlet modelinden velayat-ı fakih yaklaşımına göre devleti hayata geçirmeyi amaçlayan İran modeline kadar uzanan kesişimlerden geçen Ortadoğu ülkelerinde bugün temel bir sorunu gündeme getiriyor. Sistem bileşenlerinin eğilimlerindeki bu keskin çelişkilerin bir sonucu olarak siyasi sürecin yolu, bu sistemden ciddi şekilde etkilenen üç öfkeli toplumdan oluşan bir duvarla karşı karşıya geliyor. Kürtler, Irak ulusal hesaplarının dışında olduklarını hissediyorlar ve mali tahsisatlarını ödememekle tehdit ediliyorlar. Sünniler ise  merkezi hükümet tarafından yıllarca süren baskı, terör örgütü IŞİD'e karşı savaşın yükleri ve PMF'nin kontrolünden sonra, halihazırda tükenmiş durumdalar. Bu arada Şiiler, hükümetin temel hizmetleri sağlayamamasına ve iktidar partilerinin ülkenin kaynakları üzerindeki kontrolüne ve bu kaynakların İran'a aktarılmasına dahi kızıyorlar.
 
 Bu gerçeklik, Bağdat ve bir dizi Irak vilayetini kasıp kavuran ve geçen Ekim ayından bu yana siyasi süreci felç eden kitlesel protestolara dönüşen bir halk öfkesinin patlamasına neden oldu. Eski Başbakan Adil Abdul Mehdi, sokağın öfkesini dindirmek, Irak'ı gerçek bir anayasal boşluğa ulaştırmak için görevinden istifa etmek zorunda kaldı. Bu durum,  hükümetin baskıcı bir hükümete dönüşmesi ve partilerin karmaşık bir yerel ve bölgesel denklem ışığında beş aylık bir süre için bir başbakan seçmeyi kabul etmemelerinden sonra karmaşık ve tehlikeli bir siyasi durum olarak görülebilir.
Siyasi engel terimi, siyasi sistemin yalnızca sınırlı sayıda bileşene kapalı kaldığı anlamına gelir. Bu sisteme erişim, iktidar ve karar vericiler grubunu çevreleyen odaklara sadakatle bağlıdır ve ülkenin geleceği, sistemin çekirdeğini oluşturan bu grubun yönelimlerine bağlı olarak şekillenir.  Grubun bileşimi yıllar içinde değişmiş, genişlemiş ya da azalmış olsun, varlığı sabit kalır ve güç kazanmak için asla yok sayılamaz bir durum teşkil eder. Irak örneğinde, siyasi sınıf nüfuzunu ülkenin kalbinde daha da sağlamlaştırmaya çalışıyor.
 
2003 yılında doğan siyasi sistemin, Irak'ın devlet olarak varlığını tehdit eden bir başarısızlık durumuna geldiğini düşünmeyin. İktidardaki Şii seçkinlerin 9 Nisan 2020 tarihinde Sünni ve Kürt partilerinin onayının ardından Mustafa El-Kazemi'yi başbakan olarak atamayı kabul edeceği biliniyordu. El-Kazemi, iktidardaki siyasi ailenin bir üyesi, adamlarından biri ve ondan uzak olmayan bir kişi olarak kabul edilir.
 
Reform yolunda üç zorluk

Mevcut siyasi çıkmaz ışığında devlet ile Irak toplumu arasındaki ilişkinin gelişimini takip ederken, devletin ve siyasi sisteminin çöküş olasılığının arttığını tahmin etmek mümkündür. Ancak bu durum  nispeten uzak bir  gelecekte ortaya çıkabilir. Çünkü Irak'taki mevcut sistemin çöküşü kaçınılmaz olarak bölgesel ve belki de küresel krizlerin anahtarı olacaktır. Uluslararası desteğin, Irak'taki siyasi sistemi yeniden şekillendirme sürecine yeni bir ivme kazandırması muhtemeldir ve ABD Başkanı Donald Trump, resmi Twitter hesabındaki bir tweetinde bunu açıkça ifade ettiği gibi, ABD bu rolü uluslararası destek sürecinde oynamaktadır: Zamanı geldi. Özgürlük isteyen ve İran'ın denetimine boyun eğmek istemeyen milyonlarca Iraklı için harekete geçme zamanı… Bu durum  ABD yönetiminin şu anda Irak siyasi sisteminde gerçek bir değişiklik getirmeye kararlı olduğu gerçeğinden anlaşılıyor.
 
Siyasi sistemi yeniden şekillendirmenin zorluğu üç temel sebeple özetlenebilir. Birinci sebep, mevcut durumda kolayca terk edilemeyen, mevcut sisteme dayanan kişisel çıkarların varlığı. İkinci sebep, otorite ve iktidar partileri ve milisleri, bu çıkarları korumak için ellerinden gelen tüm kanlı imkanları kullanacaklarını kanıtladılar. Üçüncü sebep ise  Irak toplumunun büyük bir kısmının tarafsızlığıdır.
 
Bu nedenle, olası senaryo ister büyük (temel yasaları, hatta anayasal maddeleri değiştirmek gibi) ister küçük (yasalar, yüzler veya ittifaklar gibi) olsun, bazı değişikliklerle siyasi sistemin devamının sağlanacağı görülmektedir. Başka bir rejimi mevcut rejimle değiştirmek, İran'ın Suudi Arabistan ve BAE gibi diğer Sünni ülkelerin halklarının demokrasi isteklerini baltalamak için çalıştığı bölgedeki mevcut siyasi denklemler göz önüne alındığında, şu anda uygulanabilir görünmüyor.
 
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
Osman Riyaz’ın Arapça yazısından bir Türkçe değerlendirme

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.