Mali'nin sosyal-siyasal krizinde Mahmud Dicko'nun Rolü (Bölüm 1)

Oumar Tandjigora

Batı Afrika ülkesi ve eski İslam toplumlarından biri olan Mali cumhuriyetinde protestolar ile başlayıp askeri darbe ile devam eden siyasi ayaklanmalardan bahsederken bu olayların merkezinde çok büyük rol oynayan dini lider Mahmud Dicko’dan bahsetmeden edemeyiz. Timbuktu doğumlu olan Mahmud Dicko, 2008-2019 yıllar arasında Mali Yüksek İslam Konseyi (HCI) başkanlığını yapmış ve 30 yılı aşkın bir süredir de ülkenin başkenti Bamako’nun Badalabougou mahallesinde imamlık  görevini sürdürmektedir.
Dicko’nun uzun süre  HCI başkanlığını yürütmesinin yanı sıra kendi kişisel kabiliyeti ve kararlılığı ile geçmişten günümüze  kadar sosyo-politik olaylara yön veren isim olma özelliği kazandı. Mali’de hiçbir figür onunki kadar popülerlik kazanamadı.

Siyasi bir şahsiyet olmaktan ziyade Mali’de en çok bir yönü ile tanınmaktadır: Batı’nın hükümet aracılığıyla ülkesine uygulatmak istediği gayr-i İslami ve toplum değerlerine karşı ilkeler ve eğitim sistemlerine gösterdiği tepki. Ülkenin egemenliğini, onurunu ve siyasi bağımsızlığını kazandırmak üzere yönettiği mücadelelerden dolayı Mali ve komşu ülkelerin halkları nezdinde büyük bir şöhret kazanmıştır.

Eski cumhurbaşkanı Amadou Toumani Touré’nin (ATT) başkanlığında 2009 yılında parlamentoya erkeklere karşı kadınlara daha fazla güç verecek bir aile kanun paketi sunulmuştur. Bu kanun paketine karşı çıkan Dicko, kanunun Mali ve İslam’ın değerlerine aykırı olduğuna ve Batının "Mali toplumunu sözde evrensel değerlerle dönüştürmek istediğine" dair bir açıklamada bulundu. Hemen sonrasında Mali’nin büyük şehirlerinde hükümete karşı protestolar başladı. Protestolar kısa bir sürede cumhurbaşkanına, söz konusu aile kanununun onaylanmasında geri adım attırdı. O kanun yeniden gözden geçirilerek 2011’de parlamentoda imzalandı.

Benzeri bir şekilde Dicko, 2018 yılında Başbakan Soumeylou Boubèye Maiga tarafından eşcinsellik konusuna hoşgörülü bir yaklaşımı savunan cinsellik eğitimi üzerine bir ders kitabı projesinin düzenlemesinin planlandığını ortaya çıkardı. Ona karşı düzenlenen protestolardan sonra cumhurbaşkanı, bu projeden haberi olmadığını ifade edip projeyi geçersiz saydı. 2012 yılında Dicko, Mali hükümeti tarafından ülkenin kuzey bölgesinde İslam adına terör faaliyetleri sürdüren Ansâruddin örgütünün lideri İyad Ag Agali ile müzakareye gönderildi.  Müzakerede dik duruş sergileyen Dicko, “Bu örgütler gelmeden önce Mali halkının kendi benimsediği İslam vardı. Dolayısıyla dışarıdan gelen herhangi bir eğilimden radikal bir İslam anlayışının kabul edilmeyeceğini dile getirdi. Tabi, bundan dolayı terör örgütü ile yaptığı görüşmelerden somut bir sonuç elde edemedi. 

2019’un ilk üç ayında 400’den fazla sivil ve askerin can vermesine yol açan silahlı saldırılardan dolayı Dicko’nun liderliğinde halk 5 Nisan 2019 tarihinde başkentteki İstiklal Meydanı’nda büyük bir gösteri yaptı. Başbakan Soumeylou Boubèye Maiga, halkın büyük kısmının bu gösteriye katılmasının hükümetin itibarını kaybettirdiği bilincine varınca 18 Nisan’da istifa etti. Yukarıda bahsettiğimiz gibi Mahmud Dicko toplumun refahını ve sosyal muhafazakarlığını savunduğu için ülkede daha da önemli yere sahip oldu, çevresinde geniş halk kitleleri toplandı.

Bugün Mali’de siyasetçi, din adamı gibi halk önderleri dahil tüm gençleri ve halkı tek çağırısıyla Bamako’nun büyük spor sahasına veya  istiklal Meydanına doldurabilen tek adam Dicko’dur. Bunun neticesi olarak 2009 olaylarından bu yana Dicko’nun siyasete daha da  yaklaştığı gözlenmektedir.

Dicko’nun Siyasi Partisi kurması

Dicko, Mali Yüksek İslam Konseyinin iki dönem başkanlığından sonra 21 Nisan 2019’da Cherif Ousman Madan Haidara  adında yeni başkan seçildi. Dicko, artık Mali’deki bütün müslümanlar adına konuşamayacak olsa da İslam ve toplumun değerine karşı dilsiz olmayacağını ifade etti. Elbette bunu deyince kendisi, çevresindeki büyük halk böyle bir durumda kalacağını ve mücadelesinin eskisi gibi etkileyici olamayacağını bilirdi. Dolayısıyla üç seçenekleri vardır. Birincisi, Dicko’nun dilsiz kalıp başladığı mücadeleyi yarım bırakması ve çevresindeki geniş kitleyi kaybetmesi. İkincisi, Mali Yüksek İslam Konseyi (HCI) kurumunda etkisiz ve sembol bir üye olarak kalması. Üçüncüsü ise bir siyasi parti kurmasıdır. Ancak Dicko’nun fikirlerini benimseyen ve Dicko’yu Mali’nin yaşadığı krizin çözümü olarak düşünen kitleler, bu son seçeneğin uygun olduğuna karar verdiler.

07 Eylül 2019 Bamako’daki Kültür Sarayı’nda Dicko’nun sözcüsü ve partinin koordinatörü İssa Kaou NJİM tarafından Sempatizan ve Dernekler Hareketi Koordinasyonu (CMAS) adlı siyasi parti olarak ilan edildi. Parti kurulduktan sonra Dicko’nun 2023 cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olup olmayacağı, partinin İslami devlet kurup kurmayacağı ile ilgili sorular kamuoyunda tartışılmaya başladı. Yalnız Mahmud Dicko açıkça hiçbir zaman cumhurbaşkanı adayı olmayağını ve imamlık görevinin kendisine yettiğini belirtti.Bundan sonra İmam Mahmud Dicko’nun, Mali’nin son olaylarında nasıl bir rol oynadığını ve hangi sonuçlara ulaştığını beraber göreceğiz...
 

#Mali #Afrika #Dicko #Fransa #HCI