نگاهی عمومی به سلطان 11 ماه؛ ماه رمضان

 نویسنده: عمر تانجيجورا

این ماه در کشورها و شهرهای مسلمانان با شور و هیجان زیادی استقبال می شود. این ماه علاوه بر فریضه روزه گرفتن، با احیای سنت اعتکاف، انفاق، افزایش نمازهای نافله و کارهای خیر دیگری برجسته می شود. ماه رمضان ماه نهم تقویم هجری قمری است. مسلمانان این ماه را به عنوان ماه صبر، عبادت، رحمت، مغفرت و برکت قبول میکنند. ارزش اجتماعی این ماه به دلیل این است که در این ماه قرآن کریم نازل شده، روزه فرض گشته و همچنان آیات و احادیث بیشماری در مورد فضایل این ماه وارد شده است. این ماه در کشورها و شهرهای مسلمانان با شور و هیجان زیادی استقبال می شود. این ماه علاوه بر فریضه روزه گرفتن، با احیای سنت اعتکاف، انفاق، افزایش نمازهای نافله و کارهای خیر دیگری برجسته می شود.  روزه ی ماه رمضان در سال دوم هجری (624 میلادی) فرض شد. در ماه رمضان همان سال، مسلمانان تحت رهبری پیامبر اسلام (صلی الله علیه وسلم) به اولین پیروزی جدا کننده ی حق و باطل دست یافتند. از آن سال تا امروز با فرا رسیدن ماه رمضان، مسلمانان تلاش می کنند تا زندگی شعوری داشته باشند و فعالیت های خود را در مورد قرآن کریم افزایش دهند. 

       با فرا رسیدن ماه رمضان شاهد تغییرات زیادی در زندگی اجتماعی خود میباشیم، غذای افطارهای جمعی، برنامه های دینی، مسابقات معلوماتی، داستان ها و غیره فعالیت ها صورت می گیرد. دعوت خویشاوندان از همدیگر شان، و دعوت فقراء از ثروتمندان و برعکس آن، دعوت دانش آموزان از معلمان شان، و دعوت صاحبان خانه از بی خانمانها و فقراء در سفره های ماه رمضان از زیبایی های انجام شده در ماه رمضان است. هر جامعه ی برای احیای ماه رمضان بسیاری از فعالیت های مادی و معنوی را با توجه به شرایط و فرهنگ خود انجام می دهد.

قبل از فرا رسیدن این ماه مبارک، مسلمانان قبل از هر چیز از نظر معنوی خود را برای ماه رمضان آماده می کنند. ماههای رجب و شعبان در آماده سازی برای ماه رمضان با روزه های نفلی، توبه از گناهان، اخلاص و التماس دعا و بخشش همدیگر سپری می شود. دعای که از زبان مسلمانان در این ماهها نمی افتد، این دعایی است از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) روایت گردیده است: "خداوندا، ماه های رجب و شعبان را بر ما مبارک بگردان و ما را به ماه رمضان برسان".

        با نزدیک شدن ماه رمضان شادی و نشاط در جوامع اسلامی بیشتر می شود. زیرا ماه ها در نوع خود متفاوت هستند. به عبارت دیگر، رمضان سلطان نوع خود است. به همین دلیل از آن به عنوان "سلطان 11 ماه" نام برده می شود. به منظور استقبال مناسب از این سلطان در صورت لزوم خرید انجام می شود، غذاهای خمیری و شربت های ماه رمضان تهیه می شود، خانه ها تمیز می شود و مانند رنک کاری و نقاشی و تمیز کردن خانه ها، فرش ها/حصیرهای مساجد نیز تغییر می کند. برخی حتی بوهای زیبایی مانند گلاب روی فرش ها می زنند. میادین شهرها و مناره های مساجد با نوشته های استقبالی از رمضان تزیین میشود.

       بعد از نماز خفتنِ یک روز پیش از ماه رمضان، با اقامه نماز تراویح به شکل جماعت عبادتها شروع به افزایش می کند. قبل یا بعد از هر نماز هر جامعه ای در تناسب با زمان شان فعالیتهای زیادی را به نیت عبادت انجام می دهند. برخی از این فعالیت ها مانند نشستن در پای درس ترجمه و تفسیر، قرائت های بلبل گونه ی قاریان قرآن، وعظ و نصیحت های علماء و پند و اندرزهای دانشمندان و سایر برنامه های دینی؛ بنابراین، کوشش میشود تا هم جامعه از مسایل دینی آگاه شود و هم رابطه میان بنده و خدا تقویت شود.

از مهمترین ویژگیهای این ماه پر برکت افطار و سحری است. در حالی که اعلان ورود زمان نماز در اوقات عادی با اذان میشود، اما در رمضان اعلان وقت افطار و سحری با زدن طبل، توپ، تفنگ و غیره انجام می شود. البته که بسیاری از این آداب و رسوم در گذشته مانده اند، ولی در برخی از مناطق چنین آداب و رسوم هنوز هم ادامه دارد.

در حالی که شهر در زمان افطار خلوت می شود، برخی افراد ترجیح می دهند در خانه های خود افطار کنند و برخی دیگر برای افطار رستوران ها، خیابان ها و باغچه های مساجد را ترجیح میدهند. تفاوت هایی بین جوامع برای صرف غذاهای افطار و همچنین تفاوت هایی در شکل افطار وجود دارد. به عنوان مثال، برخی از جوامع روزه را با غذاهای سبکی مانند آب و خرما آغاز می کنند و افطار خود را پس از ادای نماز شام میکنند، در حالی که برخی دیگر تمام افطار را بعد از نماز شام انجام می دهند. همانطور که کسانی هستند که افطار خود را با خرما مبتنی بر سنت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) شروع می کنند، کسانی هم هستند که افطار خود را با سوپ، آب، نوشیدنی های سرد یا گرم شروع می کنند نیز دیده می شوند.برخی از مسلمانان اقوام، همسایگان و مهمانان خود را به سفره های خود دعوت می کنند. برخی دیگر سعی می کنند به سفره های افطار شان برادران مسلمان نیازمند خود را که در خارج از کشور هستند شریک سازند. در حقیقت به مناسبت ماه رمضان یکی از سیستم های حفظ تعادل اقتصادی بین مردم که توسط اسلام آورده شده است، در این چارچوب عملی می شود. یعنی انگیزه دادن و تشویق کردن به صدقه دادن بیشتر، و فرض شدن تغذیه ی فقراء در برابر هر روز توسط بیماران مزمن و افراد مسنی که نمی توانند روزه بگیرند، برای خدمت به هدف تحقق تعادل اقتصادی است.

شب قدر که بهتر از 1000 ماه است در ماه مبارک رمضان است. مسلمانان تلاش می کنند این شب مبارک را با ختم های قرآن، نماز، ذکر، دعا، موعظه، خیرات و مولود خوانی ها احیا کنند. در بعضی از مناطق کودکان خانه به خانه به جمع آوری شیرینی جات می پردازند. برخی جوامع دیگر برای بدست آوردن برکت شب، مراسم ختنه سوران را ترتیب می دهند. همانطور که مشاهده می شود ماه رمضان نه تنها از نظر عبادت، بلکه از نظر آداب و رسوم نیز ماه غنی و پرباری است. بعد از ماه رمضان که 29 یا 30 روز است، عید سعید فطر فرا می رسد. پیش از عید، به هدف اینکه لقمه ی برای خوردن فقراء باشد و همچنان سبب بخشش گناهان روزه داران شود و اعمال آنها پذیرفته شود، صدقه فطر واجب گردیده است.

ای ماه مبارک! تو با نماز شروع می شوی و با روزه ادامه پیدا میکنی و با انفاق تمام می شوی. چقدر زیبا هستی رمضان! از پروردگارم خواهانم که زندگی ما را رمضان و آخرت ما را  عید بگرداند.