هواپیمای بدون سرنشین (پهپاد): چه کسی در کجای مسابقه نظامی جهان قرار دارد؟

 نویسنده: بوباکار آمادو سیسه

در دنیای امروز، جایی که ابرقدرت‌ها برای کنترل ژئوپلیتیک می‌جنگند، تمایل به پیشرفت نظامی بسیار نادیده گرفته می‌شود. در دو دهه اخیر، بسیاری از کشورها سرمایه گذاری‌های هنگفتی را در تحقیقات فناوری برای تجهیزات نظامی مدرن انجام داده اند.در میان سلاح‌های توسعه یافته‌ی جدید، وسایل نقلیه‌ی هوایی بدون سرنشین که معمولاً به عنوان پهپاد شناخته می‌شود، مورد توجه ویژه قرار گرفته است.در حالی که به نظر می‌رسد کشورهایی مانند ایالات متحده در این بخش پیش قدم شده اند، این امر نیز غیرقابل انکار است که بسیاری از کشورهای دیگر مانند ایران نیز برای جبران این عقب ماندگی در تلاش هستند. حالا سوال اصلی این است که این تحقیقات ما را به کجا خواهد برد و کدام کشور یا کشورها بر این صنعت حاکم و مسلط خواهند شد.

قبل از هر چیز باید دانست که پهپادها اجزای یک سیستم تسلیحاتی پیچیده‌ی به نام سیستم وسایل نقلیه‌ی هوایی بدون سرنشین (UAS) هستند که شامل یک کنترل کننده‌ی زمینی است که با هواپیمای بدون سرنشین ارتباط برقرار می‌کند.از پهپادها می‌توان در کشاورزی، تحقیق و آموزش، سرگرمی و غیره استفاده کرد. همچنین برای استفاده در بخش‌هایی غیر از دفاع نیز مناسب است.

تاریخچه مختصر

اولین هسته‌ییک پهپاد جنگی در ژوئیه/جولای 1849 استفاده شد، زمانی که به عنوان حامل بالون (پیشرو ناو هواپیمابر) عمل می‌کرد. این اولین حمله‌یهوایی در هوانوردی دریایی استو در محاصره ونیز، نیروهای اتریشی تلاش کردند تا حدود 200 بالون آتش‌زا را به پرواز درآورند که هر کدام حامل یک بمب 24 تا 30 کیلویی بودند تا از بالون با فیوز زمان بر فراز شهر محاصره‌شده پرتاب شوند. پهپادها به معنای واقعی کلمه اولین بار توسط بریتانیا و ایالات متحده آمریکا در جریان جنگ جهانی اول تولید شدند. بریتانیا در ماه مارس 1917 هواپیمای کوچک رادیویی خود به نام Aerial Targetرا آزمایش کرد، در اکتبر سال بعد، ایالات متحده هواپیمای معروف به Kettering Beetleرا آزمایش کرد. اگرچه هر دو در تست‌های پروازی عملکرد خوبی داشتند، اما در طول جنگ به خدمت اعزام نشدند.در طول جنگ جهانی دوم، آلمان چندین مدل از وسایل نقلیه‌یهوایی بدون سرنشین (پهپاد) از جمله Argus As 292و بمب پرنده V-1با موتور جت را توسعه داد و به کار برد.

در دوره‌ی پس از جنگ جهانی دوم، به دلیل سرمایه گذاری بسیاری از کشورها، به ویژه انگلستان و ایالات متحده آمریکا، توسعه پهپادها افزایش یافت. علاوه بر این، ایالات متحده در راستای تلاش‌های خود برای پیروزی در جنگ ویتنام، سعی کرد از هواپیماهای مختلف قابل کنترل از راه دور استفاده کند. در دهه‌ی 1970، اسرائیل که جت هایش توسط کشورهای عربی در جنگ سرنگون شده بود، پروژه های پهپاد را آغاز کرد و پهپادهای نسبتا پیشرفته را توسعه داد. تا اینکه از پهپادها برای خنثی کردن کامل پدافند هوایی/سیستم دفاع هوایی سوریه در آغاز جنگ لبنان در سال 1982 استفاده کردند. ایالات متحده که توسعه سخت افزارهای نظامی کوچکتر را در دهه‌های 1980 و 1990 آغاز کرده بود، تولید وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین (پهپاد) را به عنوان بخشی از برنامه خود گسترش داد. شرکت های آمریکایی و اسرائیلی در گذشته در تولیدات مختلف با یکدیگر همکاری داشته اند. در نتیجه در دهه 1990 شاهد رونق تولید پهپاد در ایالات متحده بودیم.

با استفاده ایالات متحده آمریکا از پهپادها در جنگ افغانستان در سال 2001، پهپادها توجه جهانی را به خود جلب کردند. بسیاری از ناظران بر این باورند که اولین حمله پهپادی در این جنگ، حمله ای بود که محمد عاطف، فرمانده ارشد نظامی القاعده را به همراه هفت نفر دیگر هدف قرار داد. پهپاد مورد استفاده در این حمله، پرداتور آمریکایی است.این سامانه پهپاد که در سال 1995 وارد خدمت شد، در افغانستان، پاکستان، بوسنی، بمباران یوگسلاوی توسط ناتو در سال 1999، جنگ عراق، یمن، جنگ داخلی لیبی در 2011، مداخله در سوریه در سال 2014 و سومالی مورد استفاده قرار گرفته است.

مسابقه پهپاد

توسعه هواپیماهای بدون سرنشین با اندازه کوچک خود، به ارتش این اجازه را می‌دهد تا بدون به خطر انداختن جان سربازان و با هزینه کمتر به مناطق جنگی دسترسی پیدا کند. آنها همچنین با دوربین‌ها و سنسورهای پیشرفته خود در مأموریت‌های شناسایی و نظارت نیز استفاده می‌شود. در حالی که بعضی از آنها از راه دور کنترل می‌شوند، و بعضی دیگر برای اهداف برنامه ریزی شده طراحی شده اند،امااغلباً در تیراندازی‌ها/انداخت‌ها فوق العاده دقیق هستند.

امروزه با گسترش تکنولوژی در سراسر جهان، هواپیماهای بدون سرنشین توسط بسیاری از کشورها در سیستم های دفاعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. آمریکا همچنان صدرنشین لیگ است، اما بسیاری از کشورهای دیگر نیز در حال اجرای برنامه های ویژه برای هواپیماهای بدون سرنشین هستند.

درگیری بین روسیه و اوکراین نشان داد که هواپیماهای بدون سرنشین چقدر در میدان جنگ ضروری هستند. همچنین پیشرفت فناوری برخی کشورها را نیز آشکار کرد. زمانی که عرضه پهپادهای ایران به روسیه مطرح شد، خیلی از انسانها را شگفت زده کرد. با این حال، او سرمایه گذاری در فناوری را با پهپادهای جاسوسی که در سال 1985 به عراق فرستاده بود، آغاز کرد. از آن زمان تاکنون، علی رغم چالش های فراوان، فناوری های پهپاد را توسعه داد. این حادثه همچنین توجه به مفهوم مهمات معروف به "پهپادهای انتحاری" یا "پهپادهای کامیکاز" را جلب کرد که قبل از حمله مدتی در نزدیکی مکان یک هدف منتظر می‌مانند، سپس با دیدن هدف خود مانند موشک پرتاب می‌شوند.

باز هم، این واقعیت که ترکیه در جنگ روسیه و اوکراین بی‌طرف بود، علی‌رغم این موضعگیری‌اش،پهپادهایی را در اختیار اوکراین قرار داد که توجه ها را به بخش هواپیمای بدون سرنشین (پهپاد) این کشور که به سرعت در حال رشد است، جلب کرد. اگرچه ترکیه بین سال‌های 1989 و 2007 از ایالات متحده آمریکا، آلمان و اسرائیل پهپاد خرید و کرایه کرد. اما پس از یک سری سبوتاژها، ناسازگاری‌ها و تهدید حاکمیت ملی‌اش، همواره مُصرانه به دنبال استقلال خود بوده است. با تلاش شرکت‌های داخلی مانند Baykarو TUSAŞ، ترکیه اکنون در لیست تولیدکنندگان پهپاد قرار دارد.

بر اساس مطالعه ای که توسط کالج بارد در نیویورک در سال 2019 منتشر شد، اگرچه 21.000 پهپاد تایید شده در جهان وجود دارد، اما رقم واقعی بیش از 30.000تخمین زده می‌شود. بر اساس این گزارش، 63 کشور شناخته شده هستند که فهرستی از سیستم های وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین شامل سیستم هایی تقریباً در داخل یا به طور کامل در خارج از کشور تولید می‌کنند. از سال 2019، پهپادهای ساخت چین در 32 کشور، پهپادهای ساخت اسرائیل در 39 کشور و پهپادهای ساخت ایالات متحده در 49 کشور استفاده می‌شود. در نتیجه، این سه کشور در صدر فهرست این سکتور قرار دارند. یکی از مشکلات داشتن پهپاد ساختِ خارجی این است که با ارسال عکس ها به کشور تولید کننده، مخالفت با منافع آن کشور را دشوار می‌کند. بنابراین، بسیاری از کشورها از جمله پاکستان، ترکیه، ایران، روسیه، تایوان و هند تولید پهپاد را با درجات مختلفِ موفقیت امتحان کرده‌اند.در حال حاضر، تنها هفت کشور پهپادهای فعال کلاس III/ ارتفاع متوسط ​​طولانی مدت (MALE) را تولید می‌کنند: با برد بیش از 1.000 مایل، استقامت 24 ساعت یا بیشتر و حداکثر سرعت 300 کیلومتر در ساعت یا بیشتر. این کشورها عبارتند از: آمریکا، چین، اسرائیل، فرانسه، امارات متحده عربی، ایران و ترکیه.

بسیاری از کشورها در عصری که با اشکال مختلف تروریسم مشخص شده است، برای داشتن پهپادها پول خرج می‌کنند. اگرچه ایالات متحده آمریکا، اسرائیل و چین در حال حاضر بر این بخش تسلط دارند، اما ترکیه به سرعت در حال ظهور به عنوان یک رقیب قدرتمند، به ویژه در آفریقا و جهان اسلام است. کشور مالی که چند ماه قبل در مقابل فرانسه قرار گرفت، با خرید سه دستگاه Bayraktar TB2 SİHAاز ترکیه، بیست و هفتمین مشتری این کشور شد.

آینده

بخش فناوری یکی از سریع ترین نرخ های رشد را دارد؛ پهپادهای مدرن می‌توانند عواقب یک درگیری نظامی را تعیین کنند. با این حال، رشد شتابان فناوری هوش مصنوعی بینش هایی را در مورد اینکه آینده پهپادها در کجا قرار خواهد گرفت، ارائه می‌دهد. علاوه بر پهپادها، گزارش شده است که کشتی‌ها/ناوهای هواپیمابر بدون سرنشین نیز در برخی از کشورهای توسعه یافته نظامی تولید می‌شود. این یک حمایت بزرگ برای قدرت نظامی خواهد بود، آنها از راه دور در دریا کنترل می‌شوند و قادر به انجام وظایف مهمی خواهند بود.

در حالی که تجارت هواپیماهای بدون سرنشین میلیون‌ها دلار به خزانه کشورهای تولید کننده وارد می‌کند، مزایای سیاسی آن برای این کشورها اغلب دست کم گرفته می‌شود. با این حال، نمی توان انکار کرد که بسیاری از کشورها با سرمایه گذاری هنگفت در تحقیقات و فناوری برای توسعه یک سیستم دفاعی پیشرفته، شکاف خود را با ایالات متحده کاهش داده اند. با آشفتگی موجود در دیپلماسی امروز، درگیری های نظامی به طور مداوم مطرح می‌شود. سلاح های مدرن مانند پهپادها به طور فزاینده ای در مناطق درگیری استفاده می‌شود. ممکن است این یک تحول غم انگیز برای بشریت تلقی شود، اما با توجه به اینکه درگیری بخشی از تاریخ بشر است و آمادگی برای جنگ بزرگترین ضامن صلح است، کشورهای ما نیاز به ورود به این فناوری ها دارند.زیرا ایجاد ظرفیت نظامی دیگر محدود به مردان بزرگ و درشت‌اندام و تجهیزات عظیم نیست. اکنون بیش از هر زمان دیگری نیاز به داشتن افراد باهوش و استفاده از استعدادهای آنها احساس می‌شود.

در این میان، وقتی صحبت از اخلاق استفاده از پهپادها در نبرد می‌شود، به ویژه زمانی که آنها می‌توانند حملات را خود شان انجام دهند، مانند پهپادهای کامیکاز، مسئولان باید به این موارد توجه کنند و تنظیمات و بهبودهای لازم را انجام دهند. علاوه بر این، با سوء استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین باید مخالفت شود، همانطور که آمریکا چندین بار در جهان اسلام انجام داده است. در بهترین حالت، انتظار می‌رود که حملات صلح بیشتری را به ارمغان بیاورند، نه اینکه باعث رنج بیشتر مردم شوند.

در نهایت، ما باید کاربردهای عملی پهپادها را در خارج از عملیات نظامی مورد بحث قرار دهیم. پهپادها به جایی رسیده اند که اکنون می‌توانند کارهایی را انجام دهند که از نظر فیزیکی برای انسان غیرممکن است. می‌توان از آن برای حمایت موثر از عملیات آتش نشانی/اطفای حریق، بهره وری کشاورزی، مراقبت های پزشکی اضطراری، اجرای مقررات محیط زیستی و مبارزه با جرم و جنایت استفاده کرد. به نظر ما کشورها احتمالاً بیشتر از پهپادهای نظامی، باید پول بیشتری در این زمینه های صنعت سرمایه گذاری کنند.