تظاهرات در بنگلادش: جنبش سهمیه بندی و استخدام چیست؛ چه می خواهد؟

Meritking

نویسنده: اینول امار

مترجم: فریدون نظامی

معضله استخدام در نهادهای دوایر دولتی

در بنگلادش، 56 درصد از انتصاب های دوایر دولتی درجه یک و دوم از سهمیه های اختصاص یافته برای گروه های خاص انجام می شود. 44 درصد باقی مانده از کاندیداهای مشاغل عمومی استخدام می شوند. از این 56 درصد بست های دولتی 30 درصد به رزمندگان استقلال و آزادی، 10 درصد برای زنان، 10 درصد برای مناطق خاص، 5 درصد برای اقلیت ها و 1 درصد باقی مانده برای معلولان اختصاص یافته است. با توجه به این آمار می توان گفت که انتصاب و گماشته شدن افراد شایسته و مستعد در بست های دولتی بنگلادش در اقلیت قرار دارند.

اگرچه در سهمیه بندی زنان، مناطق، اقلیت ها و معلولین هیچ اعتراضی مطرح بحث نیست؛ اما نارضایتی و ناآرامی های طولانی مدت در میان دانشجویان دانشگاهی در مورد سهمیه بندی 30 درصدی رزمندگان استقلال و آزادی وجود دارد. ادعاهایی هم وجود دارد که به دلیل تعداد زیاد بست های خالی در نهادهای دولتی، نامزدهای کمتر واجد شرایط را جذب می کند. بنابراین بسیاری از کارشناسان مدعی هستند که افراد شایسته به دلیل رواج نظام سهمیه بندی بست های حکومتی تا حد زیادی از وظایف دولتی محروم هستند. همچنان معتقد اند که تبعیض نیز تا حد زیادی بر محرومیت مذکور تاثیر گذار بوده است.

رزمندگان مستقل و آزادی چه کسانی هستند؟

رزمندگان استقلال و آزادی، که در بنگلادش به نام "مختیجودا" معروف اند؛ افرادی هستند که در طول جنگ استقلال و آزادی  بخش علیه پاکستان در سال 1971 برای این کشور جنگیدند. اکثر این افراد قبل از جنگ های استقلال دهقانان عادی بودند که به وظایف دولتی هیچ دسترسی نداشتند. برخی ازین مبارزان در طول جنگ استقلال جان خود را از دست دادند و برخی دیگری شان معلول و معیوب شدند. بازماندگان جنگ مذکور نیز از آن زمان تاکنون نتوانسته اند شرایط اقتصادی خوب و پایدار را حفظ کنند. یکی از امتیازاتی که دولت به عنوان راه حل در اختیار آنها قرار داد، همین سهمیه استخدامی ویژه (رزمندگان مستقل) است. این در حالی است که اکثر آزادی خواهان یا بی سواد بودند یا کهن سال؛ تا از این سهمیه بهره مند شوند. در نتیجه دولت فرزندان آنها را در نظام سهمیه بندی بست های دولتی تحت استخدام قرار داد.

چگونه تبدیل شدن سهمیه بندی و استخدام به یک معضله؟

اگرچه سیستم سهمیه بندی برای رزمندگان استقلال و آزادی به طور موقت یا برای مدت کوتاهی در سیاست های استخدامی دولت بنگلادیش آورده شد؛ اما پس از آن برای مدت طولانی ادامه یافت. حتی در برخی از نقاط فراتر از نسل دوم رزمندگان استقلال و آزادی، نسل سوم و فرزندان آنها نیز فرصتی برای استفاده ازین سهمیه ویژه خود برای استخدام در بخش دولتی ارائه می شود. اعتراضات اصلی و گسترده به سیستم سهمیه و استخدام مذکور نیز ازین جا نشآت گرفت. این در حالیست که در قانون اساسی نیز از زنان به عنوان "طبقات عقب مانده" گنجانده شده اند و از رزمندگان استقلال و آزادی در هیچ کجا ذکر نشده اند. همچنان همه رزمندگان و مبارزان استقلال و آزادی در مناطق روستایی فقیر یا عقب مانده نیستند. بسیاری از مردم شهری و ثروتمند نیز در جنگ استقلال شرکت کردند. بنابراین، هیچ امکان فراخوانی رزمندگان استقلال و آزادی به عنوان طبقه عقب مانده وجود ندارد.

بنگلادیش مدتهاست که 56 درصد سهمیه برای استخدام وظایف بست های اول و دوم و همچنین سهمیه برای نیروهای پلیس و اعضای دفاعی برای بست های سوم و چهارم؛ 50 درصد سهمیه برای معلمان مدرسه ابتدایی زن در دولت دارد. در نتیجه کاندیداهای دارای شایسته واجد شرایط از این سهمیه ها محروم می شوند. بلاخره در سال 2018 دانشجویان دانشگاه های مختلف بنگلادیش یک جنبش و اعتراض گسترده ضد سهمیه را آغاز و خواستار اصلاح اینچنین سهمیه و استخدام شدند. تقاضای دانشجویان در جهت کاهش سهمیه از 56 درصد به 10 درصد بست های درجه اول و دوم وظایف دولتی بوده است. با استناد به خواسته های دانشجویان دانشگاه بنگلادیش وزارت اداره عامه این کشور در 4 اکتبر 2018 با انتشار یک خبرنامه سیستم سهمیه و استخدام را ملغا اعلام کرد.

اما در سال 2021 برخی از فرزندان رزمندگان آزادی درخواست خود را جهت از سرگیری 30 در صدی سهمیه مذکور به دادگاه عالی ابراز کردند. با در نظر گرفتن این موضوع دادگاه عالی تصمیم لغو سهمیه رزمندگان آزادی را در تاریخ 5 ژوئن 2024 باطل اعلام کرد. بدین ترتیب سهمیه 30 درصدی رزمندگان استقلال و آزادی که بست های درجه اول و دوم ایفای وظیفه می کردند دوباره به حالت قبلی برگردانده شد.

دانشجویان نیز برای ابطال این تصمیم تصمیم دیوان عالی کشور دست به اعتراض زدند. مگر پس از چند روز تنش به دلیل عید سعید قربان اعتراض خود را تا نهم جون به حالت تعلیق درآوردند. سپس در 30 جون اعتراضات دوباره آغاز شد و از 1 جولای 2024 این جنبش اصلاح سهمیه و استخدام در سراسر کشور گسترش یافت. در ابتدای حرکت، دانشجویان چهار خواست عمده و اساسی خویش را ذکر کردند. اکنون اعتراضات به نقطه ای رسیده اند که لغو سهمیه های غیرمنطقی و تبعیض آمیز در همه سطوح و به حداقل رساندن سهمیه های جوامع عقب مانده ذکر شده در قانون اساسی و تصویب قانون از طریق پارلمان است. این بدان معناست که هدف اصلی دانشجویان این است که سهمیه را به 5 تا 10 درصد برسانند. بعداز استقلال تا مدت ها هیچ نارضایتی و بحثی در خصوص سهمیه رزمندگان استقلال و آزادی وجود نداشت. مشکل زمانی به وقوع پیوست که فرزندان رزمندگان استقلال و آزادی شروع به سواستفاده از این سهمیه بندی و استخدام کردند. رزمندگان استقلال و آزادی فداکاری های زیادی برای کشور انجام داده اند اما کارشناسان فکر نمی کنند استفاده از سهمیه رزمندگان استقلال و آزادی نسل سوم توجیه پذیر باشد. علاوه بر این پس از این همه سال استقلال، وضعیت مالی خانواده های رزمندگان استقلال و آزادی حتی بیشتر بهبود یافته است.

نخست وزیر حسینه این حادثه را چگونه شُعله ور ساخت؟

کلمه که شیخ حسینه نخست وزیر بنگلادش در مصاحبه ای استفاده کرد، خشم دانشجویان را برانگیخت و باعث شد که آنها به خیابان ها نفوذ کنند. وقتی یک روزنامه نگار با ابراز نارضایتی از نخست وزیر شیخ حسینه مبنی بر اینکه نوادگان رزمندگان استقلال و آزادی دانش جویان از سهمیه رزمندگان استقلال و آزادیبهره مند میشوند؛ نخسن وزیر حسینه گفت: اگر نوادگان رزمندگان استقلال و آزادی نتوانند از سهمیه بهره مند شوند، آیا نوادگان راجاکار بهره مند شود؟

راجاکار به معنای همکار است و به افرادی اطلاق می شود که در کنار سربازان پاکستانی علیه جنگ استقلال بنگلادش جنگیدند. این گروه در جنایات هولناکی مانند قتل عام، نسل کشی، خرابکاری و تجاوز جنسی در طول جنگ آزادیبخش دست داشتند. بنابراین کلمه راجاکار در بنگلادش با نفرت شدید همراه است و این گونه خطاب قرار دادن نخست وزیر با دانشجویان باعث خشم شدیدی آنها شد. درطول اعتراضات دانشجویان شعار ( من کیستم، تو کیستی، راجاکار، راجاکار) را سردادند. دانشجویان سخنان نخست وزیر با استفاده از این کلمه را بعنوان توهین به آنها تلقی کردند.

جنبش سهمیه بندی و استخدام در بنگلادیش اکنون به درگیری های خشونت آمیز بین دانشجویان و پلیس تبدیل شده است. دانشجویان دانشگاه ها و دانشکده های سراسر کشور برای اصلاح سهمیه ها به خیابان ها ریخته اند. پلیس بالای دانشجویانی که جلسات صلح آمیز را سازماندهی می کنند حمله و تیر اندازی می کند. بر اساس گزارش های اولیه، صدها نفر در نتیجه حملات پلیس کشته و هزاران نفر زخمی شده اند؛ در حالی که تعداد واقعی هنوز مشخص نیست.

مسیر حادثه در حال تغییر

دادگاه عالی بنگلادش بلافاصله تصمیم گرفت و اعلام کرد که سهمیه و استخدام رزمندگان استقلال و آزادی از سی در صد به 5 درصد ، 1 درصد برای اقلیت ها و 1 درصد برای افراد معلول و جنسیت سوم کاهش یافته است. در حالی که 93 درصد باقی مانده بر اساس شایستگی استخدام خواهد شد. با این حال، دانشجویان تصمیم گرفتند تا به اعتراضات خود ادامه دهند و خواهان محاکمه مسئولین کشته شدگان اعتراضات شدند. اعتراضاتی که پلیس نتوانست آن را کنترل کند و در سراسر کشور گسترش یافت. برای کنترل اعتراضات دولت تصمیم گرفت تا اینترنت و شبکه های اجتماعی را تعطیل کند. همچنان تصمیم گرفت تا نیروهای مسلح را در مربوطات معترضین مستقر کند. اگرچه وضعیت در حال حاضر کاملاً ثابت است، معترضان از طریق یک کنفرانس مطبوعاتی به دولت و مردم اطلاع دادند که به حرکت خود برای محاکمه کسانی که در پشت این اعتراضات دانشجویان را به قتل رساندند، ادامه خواهند داد. تصاویر و ویدیوهایی متعددی نشان می دهد که پلیس وارد بسیاری از موسسات آموزشی شده؛ به دانشجویان تیراندازی کرده و با چوب به آنها حمله می کند. حتی اتحادیه چترا بنگلادیش، شاخه دانشجویی حزب حاکم (حزب عوامی بنگلادیش) با همکاری پلیس در این قتل عام دست داشت. دانش آموزان دختر نیز توسط نیروهای پلیس و شاخه دانشجویی حزب حاکم کشته و شکنجه شدند. همه این شواهد نشان می دهد که حزب حاکم در بنگلادیش و نیروی های پلیس در مقابل کل جامعه دانشجویی بنگلادیش ایستاده اند. ظاهراً آنها علیه همه دانشجویان بنگلادیش اعلام جنگ کرده اند. این وضعیت وحشیانه ترین حادثه در تاریخ بنگلادیش شناخته میشود.