تأثیر فرهنگ توده‌ای جهانی بر توسعه ارزش‌های جوانان

نویسنده: علی فهد

جهانی‌شدن رسانه‌ها و تحولات اجتماعی، ادغام فرهنگ‌ها را تسریع کرده و منجر به پذیرش کلی فرهنگ توده‌ای مشهور شده است. این وضعیت به‌ویژه برای جوانان باعث ظهور هویت فرهنگی جدید و متفاوتی شده که این موضوع ریسک‌هایی برای رشد شخصی و هویتی آن‌ها به همراه دارد.

 آیا تاکنون به این فکر کرده‌اید که چرا بسیاری از جوانان قربانی فشارهای اجتماعی و تمایل به همگونی می‌شوند؟ در این دهکده جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، فرهنگ توده‌ای جهانی به‌طور خاموشی آرزوها و واقعیات جوانان امروزی را شکل می‌دهد. این یک واقعیت تلخ است اما یکی از خطراتی است که جوانان امروزی با آن مواجه‌ شده اند واقعیت دارد. علاوه بر اینکه دسترسی جوانان به کسب ارزش‌های فردی و تفکر انتقادی را محدود می‌کند، یکی از مسائلی است که به‌ندرت توسط توده‌ها مورد بحث قرار می‌گیرد. اولا موضوع مهم این است که معنی "جهانی‌شدن"، "فرهنگ جهانی" و "فرهنگ توده‌ای" را تعریف کنیم؛ سپس با بررسی مزایا و معایب این مفاهیم، به تأثیر فرهنگ توده‌ای جهانی بر ارزش‌های جوانان پرداخته و نتیجه‌گیری‌هایی ارائه دهیم.

جهانی‌شدن، فرهنگ جهانی و فرهنگ توده‌ای

 هرچند این مفاهیم به نظر مشابه یا یکسان می‌رسند، اما بین آن‌ها تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد که برای درک صحیح موضوع پیش ‌رو اهمیت دارد. جهانی‌شدن، مجموعه‌ای از فرآیندهایی است که گفته می‌شود دنیا را متحد کرده و ارتباطات و پیوندهای میان تمام ملل، فرهنگ‌ها و ملت‌ها را افزایش می‌دهد. بنابراین، جهانی‌شدن پدیده‌ای است که به‌طور قابل توجهی دنیای کنونی ما را در بسیاری از جنبه‌ها شکل می‌دهد. از مزایای جهانی‌شدن می‌توان به ارتباطات شبکه‌ای، تسهیل دسترسی، آسان‌سازی کسب‌وکارهای فرامرزی، رشد اقتصادی و موارد مشابه اشاره کرد.

 فرهنگ جهانی نیز مفهومی است که از ترکیب دو واژه "جهانی" و "فرهنگ" به‌وجود آمده است. با توجه به معانی و ساختار پیچیده‌ای که این دو واژه دارند، می‌توان فرهنگ جهانی را به‌عنوان سبک زندگی مردم در سراسر جهان، و آثار فرهنگی مشترکی که به ندرت توسط همه تولید و به‌طور گسترده‌ای مصرف می‌شود، تعریف کرد.

 به‌طور نظری بنگریم، فرهنگ جهانی به فرهنگی اطلاق می‌شود که به‌طور مشترک توسط بسیاری از ملت‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود و بر اساس ایده‌آل‌های مصرفی غرب و نگرش به محیط‌زیست استوار است. فیلم‌های هالیوود، زنجیره‌های فست فود و موسیقی پاپ چند نمونه از فرهنگ مادی جهانی هستند که به سرتاسر جهان نفوذ کرده‌اند. فرهنگ جهانی فرصت‌هایی برای مواجهه با زبان‌ها، اندیشه‌ها و روابط مختلف ایجاد می‌کند و به ترویج ارتباطات و تنوع کمک می‌کند. افرادی که به حاشیه رانده شده‌اند و از امتیازات کمتری برخوردارند، می‌توانند با گسترش فرهنگ جهانی فرصت‌هایی را پیدا کنند. به‌طور خلاصه، فرهنگ جهانی امروز از طریق جهانی‌شدن به جهان منتشر شده است. در این زمینه، می‌توان گفت که این دو مفهوم به‌طور متقابل بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند.

فرهنگ توده‌ای می‌تواند به‌عنوان مجموعۀ اسطوره‌ها، تصاویری که از طریق تمام رسانه‌ها منتشر می‌شود و با مصرف‌گرایی و انطباق‌پذیری مرتبط است، خلاصه شود. فرهنگ توده‌ای نقش مهمی در شکل‌گیری افکار عمومی، هنجارهای اجتماعی و تمایلات در یک جامعه خاص، به‌ویژه در میان جوانان ایفا می‌کند. یکی از تأثیرات اصلی پست‌مدرنیته، فرهنگ توده‌ای است. مردم معمولاً عادات مشابهی دارند، غذاهای مشابهی مصرف می‌کنند، به‌طور مشابه لباس می‌پوشند، موسیقی مشابهی گوش می‌دهند و قواعد اخلاقی و قوانین مشابهی را می‌پذیرند.

 بنابراین، عناصر فرهنگی جهانی که مرزهای ملی را درنوردیده‌اند، به‌وجود می‌آیند. در روستای جهانی ما، ابزارهای ارتباط جمعی نقش مهمی در انتقال فرهنگ توده‌ای ایفا می‌کنند. با وجود همپوشانی و تأثیرات ظاهری، مهم است که بپذیریم فرهنگ توده‌ای محدود به یک کشور یا تمدن نیست و فرهنگ جهانی به‌طور مشترک توسط مردم در سرتاسر جهان به اشتراک گذاشته می‌شود. بنابراین، "فرهنگ توده‌ای جهانی"، همان‌طور که موضوع ما توصیف می‌کند، مفهومی است که ابعاد فرهنگ جهانی و فرهنگ توده‌ای را ترکیب می‌کند و به‌سادگی به فعالیت‌ها و محصولاتی اشاره دارد که به‌صورت انبوه در سطح جهانی تولید و به‌طور گسترده توزیع می‌شوند.

جنبه‌های مثبت و منفی

 فرهنگ توده‌ای جهانی اگرچه تأثیرات مثبتی نظیر رشد اقتصادی، ارتباطات جهانی و تعاملات بین فرهنگی ایجاد کرده است، اما همچنین منجر به فرسایش هویت فرهنگی، گسترش فرهنگی و همگنی فرهنگی شده است. به دنبال قطع روابط اجتماعی ناشی از جهانی شدن، هویت‌های فرهنگی محلی در حال از بین رفتن هستند. افراد با اتصال بیشتر به شبکه‌های جهانی، به‌جای هویت فرهنگی محلی، خود را با فرهنگ جهانی شناسایی می‌کنند. جهانی شدن بازار، گسترش هنجارهای فرهنگی غربی را تسهیل کرده و در نتیجه منجر به ظهور یک فرهنگ جهانی یک سان شده است. این رقابت شدید باعث آسیب دیدن و نادیده گرفتن فرهنگ‌های محلی شده است. ساختار فرهنگی یک سان این "روستای جهانی" به پدیده‌ای به نام هژمونی فرهنگی منجر شده و باعث شده جوانان به شیوه‌های زندگی و تفکر غربی گرایش پیدا کنند. بنابراین، سؤال این‌که آیا فرهنگ توده‌ای جهانی به همگنی فرهنگی یا هتروژنی فرهنگی منجر می‌شود، می‌تواند از این منظر پاسخ داده شود.

 فرهنگ توده‌ای جهانی و ارزش‌های جوانان

 ادعای عدم وجود رابطه بین "فرهنگ توده‌ای جهانی" و ارزش‌های جوانان امروز دشوار است. جامعه اطلاعاتی و جهانی شدن، با عادت جوانان به جذب منظم هنجارها و ایده‌های جدید، روند تکامل فرهنگ مدرن را هدایت می‌کند. جهانی شدن رسانه‌ها و تحولات اجتماعی، ادغام فرهنگ‌ها را تسریع کرده و به پذیرش عمومی فرهنگ توده‌ای که به عنوان فرهنگ عامه شناخته می‌شود، منجر شده است. این وضعیت به‌ویژه برای جوانان، ظهور هویت فرهنگی جدید و متفاوتی را به دنبال دارد که می‌تواند خطراتی برای خودشناسی و رشد شخصی آن‌ها ایجاد کند. اما تعمیم این مشکل به تمام جمعیت جوانان صحیح نیست. در سراسر جهان، انتقادات آگاهانه‌ای از جوانان نسبت به جهانی شدن و فرهنگ توده‌ای جهانی وجود دارد. آن‌ها به آسیب‌های ناشی از آلودگی، جنگل‌زدایی و کاهش تنوع زیستی به عنوان نتایج استثمار منابع طبیعی و جنون مصرف‌گرایی اشاره می‌کنند. همچنین، فرهنگ توده‌ای جهانی بر کارگران کشورهای در حال توسعه که با دستمزدهای پایین، شرایط کاری ناپایدار و عدم نمایندگی اتحادیه‌ای مواجه هستند، تأثیر می‌گذارد. شکاف ثروت افزایش یافته است بناء در این سیستم که به عنوان سرمایه‌داری شناخته می‌شود، گروهی از افراد ثروتمند و قدرتمند به هزینه زحمت دیگران به انباشت ثروت ادامه می‌دهند.

نتیجه‌گیری

مبارزه با فرهنگ توده‌ای جهانی و جنبه‌های منفی آن که بر سرنوشت فرد، توسعه جامعه و فرهنگ‌های محلی تأثیر می‌گذارد، باید از سوی دولت‌های هر ملت حمایت شود. مؤسسات آموزشی و سازمان‌ها باید تلاش کنند تا جوانان از خطرات پیش‌رو آگاه شوند، آن‌ها را به پذیرش فرهنگ و ارزش‌های خود ترغیب کنند و نسبت به اثرات منفی فرهنگ توده‌ای جهانی آگاه سازند.