صفحه نخست
جزایر: یک داستان اشغال

نویسنده: موسى أديبايو
آنچهجزایرچاغوسرابرایانگلیسهاجذابکرد،نهزیباییهایطبیعیآن بلکهموقعیتاستراتژیکآنهابود. اینجزایردرمرکزخاورمیانه،جنوبآسیاوشرقآفریقاقرارداشتندوازنظرنظامیموقعیتیبسیارحساسوحیاتیداشتند. وایندقیقادلیلاصلیبودکهانگلیسهارامجذوبخودکرد.
موسیآدبایو
تصورکنیدروزیکسیبهخانهشمامیآیدکهاصلاًاورانمیشناسید. واردخانهشمامیشود،آنراغصبمیکند،شماراازخانهتانبیرونمیکندوبهشمادستورمیدهدکهبهجاییدیگربروید. کافینیست،خانهشمارابهفرددیگریاجارهمیدهد! شمابرایتحقق حقوقخودبهدادگاهمراجعهمیکنیدامادادستانخودهمانغاصباستوقاضیهممستأجراست.درنهایتمجبورمیشویدبرایاستفادهازمحوطه خانهخودبااوتوافقکنید!
شماممکناستبگویید: «چطورممکناستچنینچیزی؟!» امامتأسفانهچنینچیزیاتفاقمیافتد. وآنهمدربرابرچشمانحقوقبینالمللوتحتحمایتآن! شایدبهذهنشمافلسطینبیاید،یکتراژدیمشابه... امااینبارجاییکهصحبتمیکنیمخیلیمتفاوتاست: داستانغمانگیزجزایرچاگوسدراقیانوسهند.
آغازاشغال
انگلیسها،کههزارانکیلومتردورترازجزایرچاگوسدراقیانوسهندقراردارند،چشمدوزیبهاینجزایرازدورانامپراتوریبریتانیاداشتهاند. درواقع،اینعادتکهاروپاییهادردریاهاوقارههاسفرکنندوزمینهایدیگرانراغصب نمایند،بهیکعادتتبدیلشدهاست. علاوهبراین،زمانیکهاینزمینهایغصبشدهرابینخودتقسیممیکردند،گاهیاوقاتبهدعوامیافتادند.
بهطورخاص،فرانسویهاازمیانههایقرنهفدهمبهفعالیتهایاستعمارگرانهدراقیانوسهندآغازکردهبودند. ابتدادرجزایررئونیونوموریسمستقرشدند. دردهه1770 میلادی،بهشرکتهایمختلفاجازهدادندتاازجزایرچاگوسبرایاستخراجروغننارگیلاستفادهکنند. اماپسازشکستناپلئوندرواترلودرسال1815 وتوافقنامهایکهپسازآنبهامضاءرسید،اینسرزمینهابهبریتانیاواگذارشد. بدینترتیب،جزایرچاگوسبهعنوانقسمتیازموریسبهمستعمرهبریتانیاتبدیلشد.
دردهه1960 م،مستعمراتبریتانیایکیپسازدیگریبهاستقلالدستیافتند. امپراتوریکهروزگاری"امپراتوریایکهخورشیددرآنغروبنمیکند" نامیدهمیشد،اکنوندرحالکوچکشدنبود. درایندوران،موریسنیزدرخواستاستقلالکرد. امابریتانیابرایپذیرشایندرخواستیکشرطگذاشت: کنترلجزایرچاگوسبایددردستبریتانیاباقیبماند!
جزایرچاگوسکهمجموعهایازجزایراست،درآنزمانجمعیتیحدود2,000 نفرداشت. امابرایمردماینمنطقه،جزایرچاگوسفقطیکمکاننبود،بلکهتنهاوطنآنهابود. اجدادشاندراینجابهدنیاآمدهودراینسرزمینهابزرگشدهبودند. اینجزایربهدلیلزیباییهایطبیعیومنابعغنیاششناختهمیشد؛اقلیمگرمسیری،نارگیلها،انواعمختلفپرندگانوماهیها،همهوهمهاینجزایررابهبهشتیتبدیلکردهبودند.اماآنچهجزایرچاگوسرابرایبریتانیاجذابکرد،زیباییهایطبیعیآننبود،بلکهموقعیتاستراتژیکآنبود. دروسطخاورمیانه،جنوبآسیاوشرقآفریقاقرارداشتوازنظرنظامیموقعیتیحیاتیوبسیارمهمداشت. ایندقیقاهماندلیلیبودکهبریتانیارابهاینجزایرکشاند.
تخلیهجزایر
ازاوسطدهه1960م،برنامهایوحشتناکبرایتخلیهاجباریمردمجزایرچاگوسآغازشد. درمکاتباتداخلیدولتبریتانیا،نامهایکهپاتریکرایت،دبیروقتدفترکشورهایمشترکالمنافعبریتانیا،بهدنیسگرینهیل،رئیسدفترمستعمرات،نوشتهبود،توجههاراجلبمیکند. درایننامهآمدهبود: "دراینموردقطعابایدسختگیرباشیم.هدفازاینعملیاتبهدستآوردنبرخیصخرههاییاستکهمتعلقبهماخواهدبود؛بهجزمرغهایدریاییکههنوزکمیتهایندارند،هیچجمعیتبومینخواهدبود."
بااینکهجزایرچاگوسشاملدههاجزیرهبود،مردمدرسهجزیره(دیهگوگارسیا،پیروسبانوسوسالومون) سالهادرصلحوآرامشزندگیمیکردند. امادرسال1971،روزسیاهیفرارسید. مردمناگهانمجبوربهترکخانههایخودشدند. هدف: ایجادپایگاهنظامیبرایایالاتمتحدهآمریکا!
ایندورهیکیازشدیدترینمراحلجنگسردبودوبریتانیاپیشنهادکردکهبزرگترینجزیرهمجموعهجزایر،یعنیجزیرهدیهگوگارسیا،رابهمدت50 سالبهایالاتمتحدهبرایساختپایگاهنظامیاجارهدهد. درازایایناجاره،ایالاتمتحدهبهبریتانیاتخفیف14 میلیوندلاریدرفروشسیستمهایموشکیپلاریسداد.درسال1977،پایگاهنظامیمستقردردیهگوگارسیاباباندفرودگاهیبهطول3600 مترافتتاحشدکههواپیماهایبارینظامیبزرگبهراحتیمیتوانستندبررویآنفرودبیایند. همچنینبندریبرایاستقراردونوعهواپیمابرنیرویدریاییایالاتمتحدهبهطورهمزمانساختهشد. بمبافکنهایدوربردایالاتمتحدهکهدرجنگهایعراقوافغانستانمنجربهکشتهشدنهزاراننفرشدند،دراینپایگاهمستقربودند.
درهنگامبمبارانافغانستاندرنوامبر2001،هواپیماهایبمبافکنلنسرB-1B Lancer هنگامپرواز ازپایگاهدیهگوگارسیا …
پایگاهدیهگوگارسیاکهمیزبان2500 پرسنلآمریکاییاست،موضوعبسیاریازگمانهزنیهابودهاست. اتهاماتجدیهمچونآدمربایی،"سایتهایسیاه" (Black Sites) ومراکزشکنجهبهطورمرتبمطرحمیشود. حتیاینادعانیزمطرحشدهاستکهپروازشمارهMH370 هواپیماییمالزیکهدر8 مارس2014 ناپدیدشد،ممکناستبااینپایگاهمرتبطباشد. درسال2009،نویسندهآمریکاییدیویدوایندرکتابخودباعنوان"جزیرهشرم" (Island of Shame)،بهجنبههایتاریکاینجزیرهاشارهکردهاست.
مبارزهبرایبازگشتبهوطن
باوجودتمامایناتفاقات،مردمجزایرچاگوسهنوزهمخواهانبازگشتبهسرزمینهایخودهستند. در20 سالگذشته،آنهابرایبازگشتبهمیهنخودبابریتانیادرحالمبارزهقانونیبودهاند. اعطایتابعیتبهبرخیازآنهامانعادامهاینمبارزهنشدهاست. دراینمبارزه،یکطرفدولتموریسوطرفدیگرمردمبومیجزیرهقراردارند.
درسال2000،دادگاهعالیبریتانیاتصمیمگرفتکهمردمجزایرچاگوسمیتوانندبه65 جزیرهبازگردند،امانمیتوانندبهبزرگترینوقابلسکونتترینجزیرهیعنیدیهگوگارسیابازگردند. بااینحال،درسال2004،دولتبریتانیابااجرایامتیازسلطنتیاینتصمیمراعملاًبیاثرکرد.
درسال2019،سازمانمللمتحدتصمیمگرفتکهجزایرچاگوسبایدازوضعیتاستعمارخارجشوند. امابهمانندمثل"سگمینالدوکاروانبهراهخودادامهمیدهد"،تنهابریتانیا،ایالاتمتحده،اسرائیل،استرالیا،مجارستانومالدیوبااینتصمیممخالفتکردند. 55 کشوردیگرازجملهفرانسهوآلمانهمرایممتنعدادند. بااینحال،باتوجهبهاستندردهایدوگانهدرسیاستبینالمللی،اینرایگیریچندانمعنینداشت. چراکهبریتانیابهعنوانیکیازاعضایدائمشورایامنیتسازمانملل،اینتصمیمرانادیدهگرفتهوادعایحاکمیتخودبراینجزایرراادامهداد.درحالیکهاینمبارزهحقوقیادامهداشت،درسال2020،بریتانیامذاکراتیدوسالهباموریسآغازکرد. درنهایت،در3 اکتبر2024،دربیانیهمشترکبریتانیاوموریساعلامشدکهانتقالکنترلجزایرچاگوسبهموریس"یکتوافقتاریخی" است. بااینحال،اینانتقالبههمراهپایگاهنظامیوگزینههایتجدیدتأسیس،بهمدت99 سالادامهخواهدیافت. موریسمیتواندبرنامهایبرایبازگشتمردمبهجزایرچاگوسآغازکند،امااینبرنامهنمیتوانددرجزیرهدیهگوگارسیااعمالشود.
اینتوافقسرفصل رسانههایجهانتبدیلشدوبرخیآنراجشنگرفتند،امادرحقیقتتغییراتزیادیبههمراهنداشت! علاوهبراین،مردمجزایرچاگوسحتیدراینتوافقطرفنبودهاند. تنهایکماهپسازاینتوافق،نخستوزیرجدیدنالوینچاندرارامگولامدولتقبلیرابهخیانتمتهمکردهواعلامکردکهاینتوافقراموردبررسیقرارخواهدداد.
داستانمردمجزایرچاگوستنهایکنمونهدیگرازبیعدالتیهایقدرتهایبهاصطلاحبزرگاست. وقتیچنینقربانیانیتلاشمیکنندبرایحقوقخودمبارزهکنند،رسانههاعلیهآنهاعملمیکنندوآنهاراتروریستمعرفیمیکنند. درحالیکهجنایتکارانواقعیخودشانهستند. چنانچهخداوندمیفرماید: "وهنگامیکهبهآنهاگفتهمیشود: «درزمینفسادنکنید»،میگویند: «مافقطاصلاحکنندهایم». بدانیدکهآنهافسادگرانواقعیهستند،ولیخودشاننمیدانند." (بقره2: 11-12)
جالباستکهبریتانیاهمچنانبر14 منطقهفرادریاییخودکهاکثرآنهاجزایرزیادیدارندوهرکدامداستانهایجالبخودرادارند،حاکمیتمیکند. حالا،بااینمناطقچهکارمیکنند؟
مترجم: حبیب الرحمن عثمانی
Be the first to comment .